U društvu su šizofreničari stigmatizovani još od antičkih vremena. Tome su nam svjedoci antičke drame: ,,Ajaks” Sofokle , kao i ,,Heraklitovo ludilo” Euripid . Kroz njih vidimo da se na ludilo gledalo kao na nešto negativno, kao na nešto što je razlog za sram, za osjećaj poniženosti.
Kasnije u hrišćanstvu na ludilo se gledalo kao na božiju kaznu za počinjeni grijeh, dok se u modernom dobu na ludilo gleda više kao na neki psihički nedostatak zbog kojeg se individua ponaša drugačije od ostalih, tj. suprotno od već ustanovljenih i prihvaćenih normi ponašanja.
Riječ shizofrenija potiče od grčkih riječi shisis (cijepanje, rascijep) i phrenos (duša). Ime je prvi put upotrijebio švajcarski psihijatar Eugen Blojer označavajući time posebnu grupu sindroma psihičkih poremećaja, dok je njemački psihijatar Krepelin 1896. godine nozološki odredio ovaj duševni poremećaj i nazvao ga dementia praecox. Smatrao je da se javlja kod mladih i da se završava intelektualnim propadanjem. Istakao je 3 tipa dementie praecox: hebefreni, katatoni i paranoidni tip.
Nasuprot Krepelinu, Blojler je dao značajne opise šizofrenije pod nazivom “Blojlerova 4 A”, koja obuhvataju primarni opis bolesti sa poremećajima u sferi: afekta, asocijacija, zatim ambivalencija i autizam šizofrenih bolesnika. Takođe po njemu, naziv shizofrenija označava suštinu i ukazuje na rascijep i nesklad (disocijaciju) između psihičkih funkcija, prije svega procesa mišljenja i afekta koja je nazvana ideoafektivna disocijacija. Takav Blojlerov stav je u suprotnosti sa stavom Krepelina koji smatra da šizofrenija predstavlja mentalni deficit.
Prema Blojleru, jedna bitna razlika između šizoidne ličnosti i ličnosti koja nema simptome ni jedne duševne bolesti jeste u tome što sve ono što normalna ličnost doživljava i što je trenutno u toku njenog procesa mišljenja se odražava afektom , npr. ako se osjeća ljutnja, to je iskazano ponašanjem i mimikom, ili ako se doživljava radost, to se vidi i na licu, dok kod šizoidnih lica toga nema. Međutim, svijest šizofrenog pacijenta je bistra, jasna, tako da je svjestan svega onoga što se dešava sa njim i oko njega, a intelektualne funkcije su očuvane, ali vremenom može da dođe do kognitivnog deficita.
Ronald D. Leng, škotski psihijatar, smatra da se psihijatrija može zloupotrijebiti i koristiti za ,,ispiranje mozga“ ili ,,političku obradu“ , izazivajući ponašanje koje se može podešavati kako to sistemu u datom trenutku odgovara. Normalno ponašanje zdrave osobe, tehnikom lobotomije ili EKT-om psihičko stanje se izmjenjuje. U takvom izmijenjenom psihičkom stanju se lako mogu usaditi novi oblici ponašanja. Dolazi do toga da se pravi potencijali mijenjaju lažnim potencijalima, javlja se lažno ,,JA“ a time i lažni odnosi sa svijetom oko sebe.
Gledano sa socio-društvenog aspekta, možemo primijetiti da šizofrenija jeste bolest, ali bolest koja se često javlja kao odgovor na socijalno okruženje pojedinca u kojem on ne može da zadovolji određene potrebe. Faktori zbog kojih se javlja šizofrenija mogu biti različiti: korišćenje psihoaktivnih supstanci, nagle društveno-ekonomske i političke promjene, neodgovarajući uslovi za život i razvoj ličnosti, genske predispozicije. Neki od navedenih faktora predstavljaju glavne okidače zbog kojih normalna ličnost koja ima i najmanje predispozicije za šizofreniju, postaje šhizofrena.
Društvo i dalje gaji odbojnost prema šizofrenim licima, stigma ne jenjava kao ni etiketiranje.
U zadnjim godinama pomak se javlja u samoj medicini. Sve više se posvećuje pažnja sprovođenju psihosocijalnih tretmana, osnivanju grupa za samopomoć za šizofreničare, i na kraju rehabilitaciji. U rehabilitaciji ništa manje značajna nije ni uloga porodice, pa se organizuju i brojni tretmani za porodice oboljelih gdje se oni informišu o samoj bolesti i podršci koju moraju da pruže kako bi doprinijeli izlječenju oboljelog člana.
Kroz djela poznatih psihijatara i antipsihijatara, kao i kroz poznate svjetke časopise i internet sajtove, sve se češće navodi da treba mijenjati konzervativne stavove kada je upitanju šizofrenija. Treba više raditi na razvijanju antipsihijatrijskih stavova i na mijenjaju svijesti društva, jer se jedino na taj način može ostvariti promjena i jedino se tim putem može smanjiti stigma i pružiti bolji život šizoidnim licima.
Nikoleta Martinović
Spec. socijalnog rada i socijalne politike
Add comment