U savremenoj stomatološkoj praksi koristi se lokalna anestezija (infiltraciona anestezija i blokada nerava), lokalna potencirana anestezija i opšta anestezija.
Za lokalnu anesteziju koriste se samo lokalni anestetici, za lokalnu potenciranu anesteziju kombinacija lokalnih anestetika, opijatnih anelgetika i sedative, a opšta anestezija podrazumijeva upotrebu neuroleptika, hipnotika, intravenskoh i inhalacionih anestetika i mišićnih relaksanata.
Lokalna anestezija
Lokalna anestezija (l.a.) se postiže upotrebom lokalnih anestetika, koji dovode do reverzibilne blokade natrijumskih kanala u membrani nervne ćelije i na taj način prekidaju sprovodljivost nervnih impulsa. Pacijent je svjestan, ne osjeća bol, spontano diše, ima svoju cirkulatornu stabilnost i zadržava pokretljivost.
Svi lokalni aneatetici u stomatološkoj anesteziji imaju hemijsku strukturu sa tri karakteristična dijela molekula. Aromatični ostatak određuje lipofilno svojstvo lokalnog anestetika. Supstitucijom molekula u aromatičnoj grupi može da se utiče na pKa (konstanta disocijacije) liposolubilnost lokalnog anestetika. Intermedijalni lanac kod lokalnih anestetika estarskog tipa sadrži relativno nestabilnu estarasku vezu, koja se raskida hidrolizom pomoću pseudoholinesteraze. L.a. amidnog tipa su mnogo stabilniji, a njihova amidna veza se ne razgrađuje u plazmi. Dužina intermedijalnog lanca aromatičnog ostatka i supstituisane amino grupe određuje intenzitet dejstva l.a. Supstitucijom molekula u intermedijalnom lancu mijenjaju se kapacitet vezivanja za proteine i liposolubilnost l.a. Supstituisana amino – grupa protonizacijom određuje odnos katjonskog i alkalnog dijela molekula l.a. Samo slobodna baza može da prođe kroz lipoproteinsku ćelijsku membranu, međutim, da bi djelovla na nervnu membranu, l.a. mora da se nalazi u obliku katjona. Vrsta supstituisane amino grupe utiče na koeficijent distribucije, vezivanje za proteine plazme, kao i na intenzitet i trajanje l.a. Lokalni anestetici se razlikuju po svojoj molekulskoj težini, liposolubilnosti i hidrosolubilnosti, pKa i afinitetu vezivanja za proteine. Ovi faktori utiču na potentnost, nastanak i trajanje dejstva l.a. Nastanak dejstva l.a. kod izolovanog nerva u fiziološkom pH zavisi od pKa l.a. Ukoliko je ona niža, veći procenat baznog oblika l.a. difunduje ka membranskim receptorima, a to skraćuje vrijeme nastanka njegovog dejstva i ubrzava početak blokade. Nastanak dejstva takođe je brži i kod primjene veće koncentracije l.a. Trajanje dejstva zavisi od doze i koncentracije l.a., vezivanje za membranske receptore (kapacitet vezivanje za proteine) i njegove reapsorbcije iz tkiva u cirkulaciju.
Neželjeni efekti i sistemska dejstva
Procjena sigurnosti i podnošljivosti l.a. odnosi se, ne samo na njegove potencijalne neželjene efekte na CNS I KVS, već i na svojstvo izazivanja alergije, kao i na stvaranje toksičnih produkata njegove metaboličke degradacije. Neželjeni sistemski efekti nastaju kada je koncentracija l.a. u plazmi dovoljno visoka da ispolji dejstvo i na organe sa ekscitabilnim ćelijskim membranama. Toksična koncentracija l.a u plazmi može da nastane kao posljedica akcidentalnog intravenskog ubrizgavanja i predoziranja, posebno u predjelima sa dobrom vaskularizacijom i sljedstveno visokom resorbcijom. Kod pacijenata sa renalnom i hepatičnom insuficijencijom, neprilagođena doza l.a. u mg/kg tt takođe može dovesti do toksičnih koncentracija l.a. Težina intoksikacije zavisi od ukupnog nivoa l.a. u plazmi, kao i od jačine njegovog dejstva. Lokalni anestetici sa kratkotrajnim dejstvom mogu da izazovu različite CNS simptome a l.a. sa dugotrajnim dejstvom mogu da izazovu i KVS simptome. Intoksikacija CNS, zavisno od težine intoksikacije, može da dovede do trnjenja usana, parestezija jezika, zujanja u ušima, metalnog ukusa u ustima, uznemirenosti, straha, mišićnih grčeva i povraćanja. Umjerena intoksikacija CNS se karakteriše poremećajima govora, ošamućenošću, pospanošću, konfuzijom, tremorom mišića, ubrzanim disanjem, a teška intoksikacija CNS se manifestuje poremećajima stanja svijesti, konvulzijama, mlitavošću, paralizom sfinktera i smrću.
Toksični efekti na KVS nastaju nakon ubrizgavanja vrlo visokih doza l.a. Oni zavise od težine intoksikacije i manifestuju se, od srčanih palpitacija, hipertenzije, tahikardije, do aritmija, cijanoze, muke i povraćanja, do najtežih, kao što su srčana insuficijencija, ventrikularna fibrilacija i asistolija. Lokalan potencirana anestezija
Je kombinacija opijatnog analgetika i sedativa i lokalnog anestetika. Ova kombinacija omogućava rad kod uplašenih pacijenata i kod pacijenata koji imaju problema sa enormnom sekrecijom pljuvačke. Izvodi se u timu sa anesteziologom i obezbijeđenim izvorom kiseonika. Pacijentu se prije početka postavi plastična intravenska kanila, koja omogućava siguran venski put za korekciju najvećeg broja sistemskih dejstava lokalnih anestetika. Kod dugotrajnih protetskih radova i naročito u dugotrajnoj implantacionoj stomatologiji, lokalna potencirana anestezija se kombinuje sa infuzijom.
Opšta anestezija
Opšta anestezija se izvodi u operacionim salama i koristi se za popravku zuba kod djece i odraslih sa posebnim potrebama. Operacije u oblastima oralne i MFH se izvode u opštoj anesteziji koja omogućava potpunu analgeziju, odsustvo svijesti i mišićnu relaksaciju, i za koju se koristi aparat za anesteziju sa invazivnim i neinvazivnim monitoringom.
Add comment