Postkovid Simpozijum
Dr Rifat Međedović
Apsolutno ne samo vitamin, uz dokazana nutrititivna, hormonska i imunomodulatorna svojstva, vitamin D zauzima počasno mjesto u zaštiti ljudskog zdravlja. Ukazujući na činjenicu da su sve te uloge ekstremno važne, dr Rifat Međedović je u okviru stručne prezentacije na Medikalovom Postkovid simpozijumu podsjetio da je najveći izvor vitamina D sunčanje. Tada se stvara holikalciferol koji se kroz metaboličke puteve u organizmu šretvara u svoju aktivnu formu.
Gotovo da nema ćelije u našem organizmu gdje nema receptora vitamina D.
Američko endokrinološko udruženje izdalo je 2020. godine smjernice da profilaktička dnevna doza vitamina D treba da bude 2000 internacionalnih jedinica, a da terapijske doze ne treba da su ispod 4.000-5.000 i.j. Nivo vitamina D treba da bude veći od 75 nmol/L, a u vezi s eventualnom toksičnošću ovog vitamina treba biti apsolutno bezbrižan jer, po riječima dr Međedovića, ona se rijetko javlja.
On je podsjetio da u imunologiji postoji ogroman broj autoimunih bolesti koje su u zavisnosti od Th1 odgovora, a to je upravo onaj koji je zadužen za sekreciju interleukina 1, interleukina 6, te da su receptori vitamina D u velikom broju prisutni na Th1 ćelijama. Ukoliko se daje dovoljna količina vitamina D, moguće je spriječiti nastanak, poboljšati prognozu, pa čak i liječiti reumatneke autoimunske bolesti, kao što je npr. reumatoidni artritis. Nedostatak vitamina D dovodi i do povećane razgradnje kostiju. U pulmologiji dominira Th2 odgovor, a tu je veoma bitan vitamin D koji može spriječiti i poboljšati prognozu astmatičnih napada. U neurologiji, ukoliko nema dovoljno vitamin D i ako se aktivira Th17 odgovor, dolazi do demijelinizacije nerava. U endokrinologiji se deficit vitamina D povezuje sa dijabetesom tipa 1, u manjoj mjeri i sa dijabetesom tipa 2, a autoimunski odgovor vitamina D dokazan je u profilaksi.
Zašto je bitno doziranje na dnevnom nivou?
Vitamin D se u kliničkoj praksi često dozira na nedjeljnom nivou. Neću da budem prestrog u cijeloj priči i da kažem da je to nepravilno. Suštinski, bolje je da naši pacijenti dobijaju vitamin D nego da ga uopšte ne dobijaju — kaže dr Međedović. Ukazujući na farmakokinetski profil primjene ovih suplemenata, preparata i ljekova, on tvrdi da je najbolje da se unos obavlja na dnevnom nivou jer je problematična osovina vitamina D i njegovih receptora na ćelijama paraštitaste žlijezde. — Ukoliko na nedjeljnom nivou dajemo visoke doze vitamina D, istog momenta blokiramo sekreciju parahormona na paraštitastoj žlijezdi i stavljamo organizam u jedan ponavljani rizik od nečega što se zove adinamska bolest kostiju. Onda dolazimo u jednu vrstu paradoksa: dajemo dovoljnu količinu vitamina D, a remetimo redosljed dešavanja u organizmu i možemo da izazovemo propadanje kostiju — kaže dr Međedović.
Dnevno doziranje je jako važno i dnevna doza vitamina D treba da bude adekvatna.
Prevenira i kovid-19 infekciju
Tokom kovid-19 pandemije dokazano je da vitamin D itekako ima uticaja na prevenciju i bolju regulaciju infekcije. Vitamin D prevenira nastanak bilo kojih infekcija, pa i kovid-19 infekcije. On djeluje na sve vrste našeg imuniteta: i urođeni, što je imunski odgovor koji je dominantan u pedijatrijskom uzrastu, i stečeni, koji je dominantan u odraslom dobu. Prevencija kovid-19 infekcije odvija se, prema tome, kao i prevencija svake druge infekcije.
Prezentujući mehanizam kojim se utiče na prevenciju kovid-19 infekciju, a i poboljšanje prognoze iste, dr Međedović je objasnio da vitamin D stimulatorno djeluje na sekreciju angiotenzin konvertujućeg enzima 2 (ACE2) koji se nalazi u plućima. To je enzim koji preko RAA sistema vrši vazokonstrikciju krvnih sudova i može djelovati protrombogeno. Kao krajnji negativni efekat dolazi do narušavanja plućne cirkulacije i ventilacije. — Kada smanjujemo količinu ACE2 mi smanjujemo i mogućnost sekrecije plućnog sulfaktanta koji drži pluća onakvim kakvim treba. Sa druge strane, ukoliko smanjujemo sekreciju ACE2, što se u kovidu dešava, dolazi do vazokonstrikcije plućne cirkulacije i samim tim nastaje jedan ogroman rizik od tromboza — kaže dr Međedović. Preko modulacije prekomjerne aktivacije stečenog imuniteta ublažava se citokinska oluja i smanjuje rizik od komplikacija, naročito kod starijih pacijenata.
Na povezanost vitamina D i kovida-19 ukazuju i rezultati postkovid meta analiza. Rizik od smrtnog ishoda povećava se kod starijih osoba za koje je poznato da imaju deficit vitamina D, kod gojaznih, jer je efektivni dio vitamina D u njihovom organizmu manji zbog velike količine masnog tkiva, i kod pacijenata tamnije kože, koji su imali slabije rezultate. Studijski ishodi bili su bolji i uspješniji kod onih koji su imali veće koncentracije vitamina D u odnosu na one sa deficitom. Studija objavljena u maju 2020. ukazuje na recipročnu povezanost sa nivoima vitamina D. Što je veći nivo vitamina D u određenoj zemlji, manji je i broj zaraženih stanovnika, a isto važi i za mortalitet. Nivo vitamina D u krvi populacije korelira sa boljim ishodom od kovid- 19 infekcije.
Utiče i na zdravlje kostiju
Jednu od početnih indikacija za pojačanu primjenu vitamina D čine i dijagnostikovanje osteoporoze, smanjenje koštane mase, a u kovid-19 periodu uočilo se da resorpcija kosti, odnosno osteoblastna aktivnost, takođe može biti aktivirana od strane angiotenzin konvertujućeg enzima 2. — U slučaju deficita vitamina D može doći do pada koncentracije ACE2 i time stimulacije resorpcije kosti — kaže dr Međedović. On sugeriše da ne treba prekidati liječenje osteoporoze tokom kovid-19 pandemije. Ne postoji konsenzus oko doza, ali treba težiti ka većim dozama za primjenu vitamina D.
Kontraindikacije za primjenu vitamina D vrlo su rijetke i diskutabilne. Neka stanja, kao npr. primarni hiperparatireoidizam, sarkoidoza, takođe zahtijevaju određene doze vitamina D. – Holikaciferol je lijek, a vitamin D nas hrani, reguliše hormonski status, čuva nam imunitet i definitivno utiče na naš stvarni imunitet – ističe dr Međedović.
Anita Đurović
