Normalna tjelesna temperatura u organizmu održava se u uskim granicima bez obzira na temperaturu okoline, zahvaljujuci dobroj autoregulaciji tjelesne temperature od strane termoregulacionog centra smještenog u hipotalamusu. Zahvaljujući ovom autoregulacionom mehanizmu, naš organizam se nalazi u stalnoj ravnoteži između odavanja i primanja toplote u cilju zadržavanja temperature tijela u fiziološkim granicama. Normalna tjelesna temperatura kreće se od 36 do 37 stepeni celzijusa, sa dnevnim varijacijama do 35,9 do 37,6 stepeni. Kada je tijelo izloženo ekstremno visokim ili niskim temperaturama, dolazi do popuštanja autoregulacionog mehanizma što za posljedicu ostavlja poremećaje organizma koji se očitavaju preko mnogobrojnih kliničkih simptoma i znakova.
Do toplotnog udara dolazi onda kada naš organizam, zbog dejstva ekstremno velike spoljne temperature, nije u stanju da odaje povećanu količinu toplote, što dovodi do akumulacije toplote i rasta temperature tijela preko 40 stepeni celzijusa. Toplotni udar je usko povezan sa toplotnim indeksom koji predstavlja mjerilo toplote tijela kao rezultat kombinacije efekta relativne vlažnosti i temperature vazduha.
Toplotni udar može se podijeliti na klasični oblik i toplotni udar izazvan naporom. Toplotni udar izazvan naporom javlja se kod mladih i zdravih ljudi i obično je sporadičan. Njim su najčešće pogođeni sportisti. Klasičnim oblikom pogođeni su stariji pacijenti, osobe koje boluju od hroničnih bolesti, naročito oni koji boluju od ateroskleroze i srčane insuficijencije, dijabeticari i etilicari. Ukoliko se ne preduzmu hitne mjere i postupci, dolazi do multiorganskog popuštanja.
Anamnesticki podatak da je osoba duže vremena boravila na suncu, kao i da je bila izložena povećanom naporu u ekstremno visokim temepraturama okoline, upućuje nas da se radi o posljedicama toplotnog udara. Odojčad i djeca do 4 godine starosti, kao i stariji pacijenti preko 65 godina starosti, spadaju u rizičnu grupu. Početak toplotnog udara je nagao, sa simptomima centralnog nervnog sistema kao što su glavobolja, poremećaj govora, umor, halucinacije, delirijum i koma. Od simptoma i znakova nalazimo glavobolju, drhtavica, hiperventilacija , mučninu, mišićni grčeve, ataksiju, nestabilan hod i govor. Koža je suva i topla, temperatura tijela je 40 do 41 stepen, puls ubrzan. U daljem toku nastaju tahikardija i hipotenzija kao rezultat smanjenog perfirenog otpora, a u labaratorijskim analizama nalazimo na hemokoncentraciju, hipernatrijemiju, poremećaj jetrinih i misicnih enzima, hipokalcemiju, hipofosfatemiju i u nekim slučajevima i hipoglikemiju. U najtežim slučajevima dolazi do DIK-a, trombocitopenije, rabdomiolize, akutne tubularne nekroze i multiplog popustanja organa. Prevencija je usmjerena na sljedeće: Fizičke aktivnosti obavljati u ranim jutarnjim časovima kada su vlažnost vazduha i temperatura okoline niže. Sprovoditi dobru hidrataciju tijela, što podrazumijeva uzimanje 2 litra tečnosti na dan (voda), izbjegavati rastvore šećera i soli kao i alkohol. Toplotni udar je urgentno stanje. Pacijenta staviti u rashlađenu prostoriju ili u hlad, staviti ga pod tuš mlake vode a lateralne djelove trupa obložiti ledom. Tečnosti za intravensku upotrebu rashladiti prije davanja. Površna masaža moze pomoći povratak rashlađene krvi u centralne djelove; mozak i viscelarne organe. Hidrataciju tijela sprovoditi oprezno, u prvih 12 sati dati 1000-1200 ml tečnosti, koristiti simtomatsku terapiju i pratiti simptome i znake kliničke slike. Uranjenje u hladnu vodu je zastareo metod i ne preporučuje se jer stvara poteškoće ukoliko bi doslo do reanimacije. Jedan od najčešćih uzroka srčanog zastoja kod sportista jeste upravo toplotni udar.
Dr Marija Bogdanović
Zavod za hitnu medicinsku pomoć, odsijek Cetinje
Add comment