Racionalna upotreba ljekova, prema definiciji Svjetske zdravstvene organizacije, podrazumijeva da pacijenti dobijaju ljekove koji su prilagodjeni njihovim kliničkim potrebama, u dozama koje odgovaraju individualnim zahtjevima pacijenta, u adekvatnom vremenskom periodu i po najprihvatljivijoj cijeni za pojedinca i zajednicu. Smatra se da je svaka upotreba ljekova koja odstupa od navedene definicije, neracionalna, te osim što ugrožava živote ljudi, uzrok je i velikih novčanih gubitaka. Zbog toga je sticanje uvida u propisivanje i potrošnju ljekova od posebnog značaja i predstavlja osnov za praćenje trendova potrošnje, njihovo poređenje na subnacionalnim, ali i na internacionalnom nivou, u oblastima ili među ustanovama, kao i osnov za razvijanje ciljanih intervencija za rješavanje eventualno identifikovanih odstupanja od standarda ili utvrđenih nelogičnosti.
Institut za javno zdravlje Crne Gore posljednjih godina prikuplja i analizira podatke o ljekovima propisanim na recept u javnim zdravstvenim ustanovama u Crnoj Gori, koji se generišu iz izvještaja sa primarnog nivoa zdravstvene zaštite. Cilj analize je da se dobiju informacije o propisanim ljekovima po: nazivu lijeka (generičkom i zaštićenom), ustanovama u kojima su propisani, dijagnozama za koje su bili propisani, po polu i starosnim grupama pacijenata kojima su propisani, kao i po grupama ATC klasifikacije, kako bi se mogla vršiti međunarodna i druga poređenja. Dobijeni podaci o vanbolničkoj upotrebi ljekova osnova su za donošenje odluka i vođenje politike u predmetnoj oblasti. Podaci koji se odnose na upotrebu ljekova (propisivanje) po dobnim grupama značajni su i sa aspekta opšteg trenda starenja stanovništva, a podaci o upotrebi po ustanovama primarnog nivoa zdravstvene zaštite omogućavaju sagledavanje i upoređivanje na lokalnom nivou.
Ukupan broj ljekova propisanih na recept u javnim zdravstvenim ustanovama u Crnoj Gori je u periodu 2010.-2015. godine bio u stalnom porastu, koji se na godišnjem nivou kretao od 4-11%. U poslednjoj godini posmatranog perioda (2016.) došlo do pada u broju propisanih recepata za 3% i taj broj je iznosio je 5 135 479 recepata, odnosno 8 253 recepata na 1000 stanovnika. Ovakva dinamika rasta uslovila je veliki porast u broju propisanih recepata po izabranom doktoru, koji su u 2016. propisivali za 36% više recepata nego u 2010. godini.
Najveći broj recepata u 2016. godini bio je propisan za starosnu grupu 65-69 (13,83%), a najmanje za starosnu grupu 15-19 godina (1,19%), dok je posmatrano po polu, broj propisanih recepata za osobe muškog pola nadmašivao broj recepata propisanih za osobe ženskog pola do 15. godine starosti. Nakon 15 godine života, više recepata je bilo propisivano za osobe ženskog pola po svim starosnim dobima.
Grafikon: Prikaz broja propisanih recepata po polu i starosnim grupama u Crnoj Gori u 2016. godini, Institut za javno zdravlje Crne Gore, 2017.
Posmatrano po dijagnozama, najviše recepata u 2016. godini bilo je propisano za dijagnozu I10 Povišen krvni pritisak nepoznatog porijekla (1.334.050 recepata), zatim za dijagnozu E11 Šećerna bolest, insulinonezavisan oblik (330.473 recepata) i za dijagnozu J03 Akutno zapaljenje krajnika (116.878 recepata).
Najčešće propisivani lijek po generičkom nazivu u 2016. godini bio je lijek metformin sa udjelom od 3.5% (182 316 recepata). Među deset najčešće propisivanih ljekova po generičkom nazivu lijeka u 2016. godini, polovina se odnosila na ljekove za kardio-vaskularni sistem, od kojih je najviše propisivan lijek fosinopril, hidrohlorotiazid (udio od 3.1% ili 158 757 recepata). Veliki udio u ukupnom broju recepata imali su i ljekovi diklofenak i bromazepam, oba sa udjelom od 2.9%.
Među deset ljekova sa najvećim brojem propisanih recepata po generičkom nazivu lijeka u 2016. našao se i jedan antibiotik, amoksicilin, sa ukupnim udjelom 2.4% (odnosno 20 recepta na 100 stanovnika). Oko četvrtina svih recepata koji su bili propisivani za antibiotike (podgrupa J01) odnosili su se na amoksicilin. Broj propisanih recepata za ovaj lijek je za skoro 9% manji nego prethodne godine. U većini vodiča amoksicilin je prvi izbor kod velikog broja oboljenja i infekcija respriratornih organa i srednjeg uha kod djece i odraslih u slučajevima kada je liječenje antibiotikom neophodno. U poređenju sa praksom u zemljama koje imaju nižu potrošnju antibiotika, uočava se da su za iste indikacije kao prvi lijek izbora (a u skladu sa međunarodnim smjernicama) više propisivani drugi ljekovi iz grupe beta-laktamskih antibiotika (kao što je lijek fenoksimetilpenicilin).
Mr sci Lidija Šćepanović
Centar za razvoj zdravstvenog sistema
Institut za javno zdravlje
Dodajte komentar