Zdrav san pozitivno djeluje na hormonalni, neurološki i odbrambeni sistem organizma. Pravilna ishrana, fizička aktivnost i normalan, okrepljujući san važni su za naše zdravlje, jer kada spavamo, naše tijelo i imuni sistem se obnavljaju. Dugotrajna nesanica može uzrokovati kardiovaskularne bolesti, dijabetes, gojaznost i depresiju. Težak radni dan bez većih napora može se pregurati kada je organizam pun energije koja se akumulira uz pomoć zdravog sna. Iako je adekvatan san ključni dio zdravog stila života, on se ranije ignorisao. Kako kaže dr. Dejvid Rapoport, direktor programa o poremećajima sna na njujorškom univerzitetu: Prema njemu smo se odnosili kao prema „parkiranim kolima”- uveče ih smjestimo u garažu i ujutru ih pokupimo.
Zato se ulaže u mnoga istraživanja, da bi se objasnilo kako hronična nesanica utiče na zdravlje. Može se slobodno reći da je san previše važan da bi se skraćivao. Na kvalitet života utiče dovoljno zdrav san, jer ako bolje spavamo, bolje ćemo i živjeti. Najnovija istraživanja pokazuju da ljudi koji imaju manje sati kvalitetnog sna imaju veći nivo zapaljenskih proteina u krvi, od onih koji spavaju duže (zapaljenski procesi su povezani sa bolestima srca, šloga, dijabetesom, artritisom i prijevremenim starenjem).
Spavanje nam pomaže da mozak pohrani nove informacije u memoriju, kroz proces zvani ,,memorijsko sjedinjavanje”, što je vrlo važno za učenje. Vještine naučene tokom budnog stanja, naš mozak, tokom sna, može učvrstiti u pamćenje ili ih „trenirati”. Poboljšava i kreativni proces i produžava životni vijek. Dovoljno zdravog sna je dobar način za programiranje aktivnosti 10 milijardi moždanih ćelija. Po međunaronoj klasifikaciji, registrovano je 88 poremećaja u toku spavanja, a najviše ispitana je sleep apnea. Medicina spavanja je najmlađa grana medicine. Ona bi trebala da bude preventivna aktivnost u primarnoj zdravstvenoj zaštiti, jer nedovoljna budnost i koncentracija usljed neispavanosti, uzrok su saobraćajnog traumatizma.
Sleep apneu je potrebno ozbiljno shvatiti i sa šireg društvenog aspekta je tretirati. Ona smanjuje radnu koncentraciju pojedinca, što je opasno kod profesionalnih vozača, radnika na opasnim mjestima i velikoj visini, jer može izazvati tragične događaje. 6% osoba sa sleep apneom ima šanse za saobraćajne povrede.
Sleep apnea nastaje potpunim ili djelimičnim suženjem gornjih disajnih puteva. Dolazi do varijacija u disanju, kolebanja u zasićenju krvi kiseonikom i patnje svih organa. Pad koncentracije kiseonika u krvi, tj parcijalna hipopnea ili potpuna apnea, izazvane prestankom disanja u snu je sindrom opstruktivne apnee- hipo-pnee. Ove rekurentne epizode ponavljaju se više puta,a traju od par sekundi do cijelog minuta i praćene su i padom kiseonika u krvi. Nakon prestanka disanja u snu, nastaje naglo buđenje i opet početak spontanog disanja. „Apsolutna tišina” ukazuje na prestanak disanja nakon perioda intenzivnog hrkanja. Bolesnici su najčešće gojazne osobe koje hrču, mada hrkanje samo po sebi ne znači postojanje ovog poremećaja.
Predisponirajući faktori, pored gojaznosti su: muški pol, kraniofacijalne abnormalnosti, povećanje facijalnih mekih tkiva uključujući i tonzile, nazalna opstrukcija, hipotireoza i akromegalija. Konzumiranje alkohola pogoršava ispoljavanje prestanka disanja u snu. Poremećaj disanja u snu, tj. sleep apnea, može dovesti do metaboličkih, kardiovaskularnih i mentalnih posljedica, čije liječenje je mnogo skuplje od saniranja bolesti spavanja. 5-10% stanovništva pati od ove ozbiljne bolesti i izloženi su riziku od srčanog i moždanog udara, a 4% muškaraca i 2% žena ima teži oblik poremećaja disanja u spavanju. Ovu savremenu bolest važno je prepoznati u ordinaciji opšte medicine i osobe sa tipičnim simptomima uputiti na ispitivanje. Prije svakog detaljnog ispitivanja uradi se pulsna oksimetrija, koja u toku spavanja prati koncentraciju kiseonika.
Polisomnografsko ispitivanje je zlatni standard za potvrdu sleep apnee. Svaki pregled u ordinaciji opšte/porodične medicine trebalo bi da sadrže i anamnestički upitnik o stepenu pospanosti pacijenta u toku dana. To je tkz Epworthova skala pospanosti, i ako skor prelazi 7 poena, pacijenta bi bilo dobro uputiti u regionalni centar za sleep apneu, gdje se u salama za monitoring spavanja, pacijentu priključuju electrode koje mjere vitalne parametre:
– Disanje
– Rad srca-EKG
– Moždane aktivnosti-EEG
– Aktivnosti mišića-elektro miogram
– Pomjeranje grudnog koša
– Koncentracija kiseonika u krvi-pulsni oksimetar
Ovo cjelonoćno simultano snimanje više fizioloških pokazatelja sadrži i podatak o broju apnea-hipopnea u jednom satu (AHI indeks). Kod zdravih ljudi, simpatička aktivnost nervnog sistema se progresivno smanjuje, a tonus vagusa postepeno raste tokom spavanja. Sve to dovodi do relaksacije kardiovaskularnog sistema u snu. Međutim, intermitentna hipoksemija i hiperkapnija, kao i povećanje intratorakalnog pritiska, dovodi do buđenja pri kraju apnee i aktivacije simpatičkog nervnog sistema. Nagli porast sistolnog pritiska odvija se svake noći kod bolesnika sa sindromom opstruktivne apnee.
Jasno je da je tada narušena funkcija kardiovaskularnog sistema, dolazi do ishemijske bolesti srca, sistolne i dijastolne disfunkcija lijeve i desne srčane komore, arterijske hipertenzije i aritmija.
Posebno su opasne bradikardije pred zoru kod sleep apnee, koje naglo prelaze u tahikardiju, a hipoksija pogoduje stvaranju tromba u centralnom nervnom sistemu – šlog.
Medicina spavanja uvodi u terapiju CPAP aparata, koji ne dozvoljavaju zatvaranje gornjeg disajnog puta, jer pod pozitivnim pritiskom preko nosne maske ili običnog silikonskog dodatka za nozdrve ubacuje vazduh u disajne puteve, čuvajući ih od kolapsa.
Sve ovo omogućava prestanak, često vrlo bučnog hrkanja i upadanje u krize disanja, a samim tim obezbjeđuje normalan i okrepljujući san pacijentu. Tokom dana osoba ima normalan nivo budnosti i koncentracije, čime popravljamo i utičemo na kvalitet pacijentovog života.
,,SNOVI SU DANAŠNJI ODGOVOR NA SJUTRAŠNJA PITANJA”– Edgar Cayce.
Piše: Dr Ljiljana Đurović, spec. opšte medicine, Dom zdravlja Podgorica
Add comment