Klinička slika uživalaca različitih vrsta droga
S obzirom na izmijenjena spoljna obilježja i veću samokontrolu očiglednog ponašanja savremenih zavisnika, mora se priznati da prepoznavanje narkomana na ulici ili nekom drugom mjestu nije uvijek lako, a ponekad je skoro nemoguće. Ovo se posebno odnosi na zavisnika koji puši hašiš, marihuanu ili povremeno uzima halucinogene droge. Klinička slika raznih oblika narkomanije nije uvijek ista i uglavnom zavisi od vrste droge, ali isto tako i od činjenice da li se zavisnik odnosno narkoman nalazi u stanju intoksikacije drogom ili pak pati od nedostatka droge (apstinencijama kriza).
OPIOMANIJA
Opijum i njegovi derivati, prije svega heroin, pored psihičke zavisnosti izazivaju i vrlo snažnu fizičku zavisnost. Brzina stvaranja zavisnosti pod uticajem je ličnosti narkomana, njegove individualne otpornosti, vrste droge i načina uzimanja. Nakon 20 dana kontinuirane upotrebe opijata stvara se snažna izička zavisnost, s izuzetkom heroina koji već poslije 5 dana stvara izuzetno jaku fizičku zavisnost. Opiomani kod kojih postoji povišena tolerancija na opijate postaju zavisni na novi opijat tek nakon 20 dana, znači nešto kasnije nego zdrave osobe.
Opiomanija, kao bolest, obično prolazi kroz 3 stadijuma:
1. Opioman spava kratkotrajno, a san mu je površan. Lučenje mokraće se smanjuje i javlja se opstipacija. Pri nazebu se ne javlja kašalj kao odbrambeni refleks. Svako unošenje opijata praćeno je svrabom, čije trajanje postepeno iščezava do kraja prvog stadijuma. Znakova fizičke krize još nema. Prvi stadijum karakterišu sindrom izmijenjene reaktivnosti i sindrom psihičke zavisnosti. Trajanje prvog stadijuma je različito – od 2 mjeseca kod morfinomanije do 6 mjeseci kod konzumiranja kodeina.
2. Lučenje mokraće i stolice se stabilizuje, a prilikom prehlade ponovo se javlja kašalj. Kod onih koji su u prvom stadijumu malo spavali, san se popravlja i produbljuje. Efekat blaženstva zamjenjuje se efektom stimulacije. U prvom stadijumu opioman je prije unošenja budan i pokretljiv, da bi nakon „fiksanja” postao ukočen i pospan. U drugom stadijumu opioman je prije unošenja droge mlitav i usporen, da bi neposredno nakon ubrizgavanja opijata postao živahan i pokretan.
3. Opijat ima isključivo stimulativni efekat na opiomana, a njegovi euforogeni efekti iščezavaju. Apstinencijama kriza se razlikuje od krize u drugom stadijumu, npr: morfin dat u apstinencijalnoj krizi u toku drugog stadijuma snižava arterijsku hipertenziju (povišen arterijski krvni pritisak), usporava tahikardiju (ubrzani rad srca), smanjuje mišićni tonus i hiperrefleksiju, dok u krizi u toku trećeg stadijuma otklanja arterijsku hipotenziju (nizak krvni pritisak), ubrzava usporeni rad srca i istovremeno popravlja mišićni tonus i hiporeleksiju. Apstinencijalni sindrom trećeg stadijuma bolesti karakterišu sniženje normalne mišićne napetosti i depresija sa suicidalnim mislima.
U toku razvoja opiomanije odigravaju se značajne promjene na endokrinim žlijezdama, prije svega na gonadama. Djevojke po pravilu gube menstruaciju i seksualno su hladne, a mladići postaju seksualno nezainteresovani i impotentni. Dugogodišnji opioman uglavnom ima oštećenu jetru, što mu daje karakterističan izgled: neuhranjen je, sa „uvenulom” kožom i velikim tamnim podočnjacima, boja kože je pepeljasto siva, beonjače su žućkaste (zbog povećenog bilirubina u koži). Nakon uzimanja droge zjenice su maksimalno sužene, ili pak jako proširene u krizi. Zubi narkomana koji uzimaju opijate ili opijumski čaj postaju žuti, brzo se kvare i ispadaju u velikom broju. Pošto opijati suzbijaju bol, narkomani ne pate od zubobolje, i pored toga što su im zubi ozbiljno oboljeli. Heroinski zavisnici često se u toku ljetnjeg perioda mogu uočiti odjeveni u majice dugih rukava i pantalone dugih nogavica (prikrivaju zapaljene, otečene vene i tragove uboda igle), kao i sa sunčanim naočarima u svako doba dana (prikrivaju tamne podočnjake).
BARBITUROMANIJA
Zlopotreba barbiturata zavisnika do pospanosti, mentalne konfuzije, zamuckivanja i otežanog govora. Disanje mu je površno i ima slab puls. Ravnoteža je oštećena, tako da pod toksičnim dozama barbiturata zavisnik posrće dok hoda, slično pijanoj osobi. Pokreti su nekontrolisani a izvođenje preciznih pokreta gotovo je nemoguće. Barbituromani pokazuju znatne teškoće u mišljenju i brzom zaključivanju, misli su im nesređene, nejasni su u izlaganju, mogu biti dezorijentisani u vremenu i prostoru. Pri govoru zapliću jezikom i uopšte otežano izgovaraju riječi sa više suglasnika. Zbog opšte nesigurnosti i nesposobnosti snalaženja, oni i u relativno jednostavnim situacijama mogu biti neraspoloženi i emocionalno razdražljivi, sa nepredvidljivim oblicima ponašanja. Nerijetko upadaju u ozbiljne konflikte koji podrazumijevaju i fizičko razračunavanje.
Zloupotreba barbiturata u dužem vremenskom periodu uvijek je udružena sa nekim psihijatrijskim poremećajem, obično neurozom ili poremećajem karaktera. Neurotične osobe koje ispoljavaju strah i nesigurnost postepeno povećavaju doze, i to u toku dužeg vremenskog perioda, za razliku od psihopata, koje uzimaju barbiturate samo zbog njihovog omamljujućeg efekta. Psihopatske ličnosti vrlo brzo povećavaju doze barbiturata i nerijetko ih kombinuju sa alkoholom – kako bi ubrzali i pojačali njihov efekat.
Pri naglom obustavljanju unošenja barbiturata u organizam osobe kod koje postoji zavisnost, već tokom prvih 24 časa razvija se kriza. Među najozbiljnije komplikacije spadaju nagli pad krvnog pritiska i napadi gubitka svijesti praćeni grčevima mišićne muskulature koji obično podsjećaju na „Grand Mal” (veliki epileptični napad). U toku napada zavisnik je modar, a na ustima mu se usljed ugriza jezika pojavljuje krvava pjena. Vrlo često se javljaju poremećaji svijesti, u vidu delirantnih epizoda praćenih strahom i velikim brojem zastrašujućih halucinacija. Epileptoidni grčevi i delirijum ne događaju se istovremeno. Obično u toku prvih 48 sati zavisnik ima dva do tri epileptoidna
napada, da bi trećeg dana zapao u psihotično ili sumračno stanje. Ove psihotične epizode ozbiljne su i nerijetko praćene sumanutim idejama proganjanja, pa je zavisnik opasan za sebe i okolinu. Zavisnik u barbiturnoj apstinencijalnoj krizi mora što prije biti hospitalizovan.
U SLJEDEĆEM BROJU: KLINIČKA SLIKA
ZLOUPOTREBE KOKAINA, MARIHUANE,
AMFETAMINA I PSIHODELIČNIH SUPSTANCI
Piše: Radmila Stupar-Đurišić, dipl. psiholog
Add comment