Zbog oskudnih kliničkih simptoma u praksi se često događa da se primarni i nažalost, maligni tumori jetre slučajno otkriju kod pacijenata koji su na ultrazvučni pregled abdomena upućeni zbog tegoba koje nijesu direktno vezani za jetru. Ultrazvuk je dao veliki doprinos ranom otkrivanju tumora jetre, ali često nije lako razlikovati benigne tumore od malignih. Zbog toga se radi dalja dijagnostika: CT, MR, radioizotopska dijagnostika. Primarni tumori jetre dijele se na benigne i maligne, podijeljeni u sedam grupa prema klasifikaciji SZO. Primarni benigni tumori jetre Najčešći primarni benigni tumori jetre su adenomi, hemangiomi i fokalna nodularna hiperplazija jetre. Oni pripadaju različitim grupama primarnih tumora jetre. Adenomi su nepoznate etiologije, s obzirim da su češći kod mlađih žena smatra se da ima veze sa uzimanjem oralnih kontraceptiva i hormonske terapije. Kod muškaraca je povezana sa uzimanjem anaboličkih steroida. Adenomi pripadaju I grupi tumora (epitelijski benigni tumori) prema klasifikaciji SZO, sporo rastu, najčešće su u desnom lobusu jetre, miješanog hipo-hiperehogenog izgleda. Mogu biti i izoehogeni, tada se ne razlikuju od normalnog tkiva jetre i otkrivaju se samo ako su smješteni periferno u izbočuju konturu jetre. Teško ih je UZ pregledom razlikovati od malignog tumora pa se dijagnoza postavlja CT I MR pregledom. Hirurški se odstranjuju. Mogu da maligno alterišu i da recidiviraju nakon resekcije Fokalna nodularna hiperplazija pripada VII grupi (tumorima slične promjene) prema klasifikaciji. Najčešće se javlja kod žena od 20 do 40 godina života, nepoznate etiologije ali se povezuje sa uzimanjem hormonskih kontraceptiva. Može biti jedan ili više konfluentnih čvorova, koji liče na „lokalnu cirozu“, ako zauzimaju veči dio jetre mogu izazvati portalu hipertenziju. Dalja dijagnostika podrazumijeva CT i MR pregled. Ne operiše se. Hemangiomi su najčešći primarni benigni tumori jetre, pripadaju II grupi (neepitelijski tumori). Mogu se naći u oba režnja jetre, češće u desnom. Patohistolški su građeni od prostora ispunjenih krvlju, djelimično trombozirani. Ultrazvučno su najčeće jasno ograničeni, hiperehogene strukture. Kavernozni hemagiomi su obično veči, lobuliranih kontura, miješane hipo-hiperehogene strukture. Diferencijalno dijagnostički, sličan izgled mogu imati hipervaskularni tunoti i metastaze, po treba uraditi CT pregled. Kao komplikacija može doći do spontane rupture (5%). Primarni maligni tumori jetre Najčešći primarni maligni tumori jetre kod odraslih su primarni hepatocelularni karcinom i holangiokarcinom, koji pripadaju I grupi (epitelijski maligni) tumora po klasifikaciji SZO. Holangiokarcinom je karcinom žucnih vodova, češće je ekstrahepatički, od intrahepatičnog, najčešće se javlja u šestoj deceniji, češće oboljevaju muškarci. Predispozicija može biti primarni sklerozirajući holangitis, hronični recidivirajući holangitis, ulcerosni kolitis, holelitijaza, Carolijeva i Crohnova bolest. U 10% slučajeva zahvata male žučne vodove, bifurkacija žučnih vodova je zahvaćena u 10-25%, a više od 50% slučajeva nastaje u d. holedohusu. Dovodi do dilatacije intrahepatičnih žučnih vodova i pojave ikterusa, koji i dovede pacijenta na ultrazvučni pregled. Primarni hepatocelularni karcinom je najčešći primarni tumor jetre – čini 80% primarnih tumora jetre (uz napomenu da su metastatski tumori jetre najčešći maligni procesi u jetri). U 60-70% slučajeva razvija se na bazi ciroze jetre. Najčešće se javlja na alkoholnoj cirozi i na cirozi nakon preboljelog virusnog hepatitisa B. Karcinogenima ovog tumora smatraju se: alkohol, virusni hepatitis B I C, aflatoksin, vinil-hlorid, anabolički steroidi, hormonski kontraceptivi, neki ljekovi, radioaktivne supstance, tetrahlorugljenik, nitrosamini, arsen, pesticidi, hereditrana hemohromatoza, hereditarna tirozinemija… Klinički tumor se obično otkriva kasno, tek kada dovede do hepatomegalije, jer u ranim fazama ne dovodi do diltacije intrahepatičnih žučnih vodova i pojave ikterusa. Ultrazvukom se, uz obično uvećanu jetru, diferencira lobulirana tumorska masa miješane hipo-hiperehogene strukture. Kada se karcinom razvija na cirozi teže ga je razlikovati od cirotično izmijenjenog tkiva jetre. Povišene su vrijednosti alfa-fetoproteina. CT i MR pregledi potvrđuju dijagnozu. Pojava ascitesa, žutice i bola ukazuje na terminalnu fazu, kada se više ne može pomoći bolesniku. Zbog toga bi bilo preporučljivo, s obzirom na laku dostupnost, konfor i neškodljivost ultrazvučnog pregleda, raditi rutinske kontrolne preglede gornjeg abdomena u određenim vremenskim intervalima osoba izloženih faktorima rizika da obole od karcinoma jetre kod: – Osoba oboljelih od hepatitis B,C I D, – hroničnih alkoholičara, – osoba koje boluju od ciroze jetre, – žena koje redovno uzimaju hormonske contraceptive, – osoba koje uzimaju anaboličke steroide, – osoba koje su duže izložene karcinogenim materijama (ranije navedenim).
Dr Zorica Bajović, radiolog
Centar za radiološku dijagnostiku, Opšta bolnica Nikšić
Add comment