Mijelodisplastični sindrom (MDS) obuhvata skup klonalnih poremećaja hematopoetske matične ćelije obilježenih različitim poremećajima u morfologiji i sazrijevanju ćelijskih prekursora jedne ili više loza, uz posljedične citopenije u perifernoj krvi te različitu sklonost progresiji u akutnu mijeloičnu leukemiju. Manifestuje se poremećenom proliferacijom, diferencijacijom i sazrijevanjem hematopoeze, tzv. dishematopoezom i klinički prikazuju zastojem rada koštane srži, a patološki postojanjem displastične morfologije u jednoj ili više krvnih loza u koštanoj srži ili perifernoj krvi.
Bolest može preći u akutnu leukemiju, najčešće mijeloidnu pa se sindrom mijelodisplazije naziva i sindromom predleukemije.
Uzročnici:
Ove bolesti nastaju ili de novo ili se pojavljuju godinama nakon ekspozicije kemoterapiji. U mlađih se osoba poremećaj opaža nakon zračenja, primjene citostatika, izlaganja benzenu i drugim otapalima, ali i bez poznatih uzroka. Pretpostavlja se da i RNA virusi mogu biti uzročnici mijelodisplazija.
MDS se smatra bolešću starije populacije, pojavljujući se najčešće nakon 50. godine
života. Godišnjom incidencija varira od 2-12 slučajeva na 100 000 ljudi, ali se povećava do 50 na 100 000 ljudi među populacijom starijom od 70 godina, a javlja se 1,5 do 2 puta češće u muškaraca nego u žena.
Kliničke manifestacije: anemija koja uzrokuje bljedilo, umor i nedostatak daha; trombocitopenija koja uzrokuje abnormalna krvarenja i purpure; leukopenija koja vodi do infekcija, najčešće bakterijskih – drugim riječima, radi se pokazateljima karakterističnim za pancitopeniju.
Dijagnoza:
U velikog broja bolesnika dijagnostički postupak započne slučajno, nakon rutinskog pregleda krvne slike. S druge strane, oni bolesnici koji imaju simptome, najčešće se javljaju postupnog nastanka slabosti, nepodnošenja napora, dispneje i ostalih simptoma anemije – vodećeg uzroka smetnji kod oboljelih od MDS-a.
U dijagnostičkom postupku najvažniju ulogu imaju pregled periferne krvi i koštane srži, a konačna dijagnoza mijelodisplazije temelji se na kliničkoj slici i citološkim, histološkim i citogenetičkim pokazateljima.
Ponekad se dijagnoza postavlja retrospektivno nakon transformacije bolesti u akutnu leukemiju. U manjeg dijela bolesnika dijagnoza može ostati nejasna, kao citopenija bez dokaza displazije. Kompletna krvna slika često pokazuje smanjeni broj retikulocita i povećan MCV.
Biopsija koštane srži je ključna u postavljanju dijagnoze, celularnost je normalna ili povećana, osim u rijetkim slučajevima kada može biti i smanjena. Promjene morfologije ćelija u koštanoj srži se mogu naći u jednoj ili više hematopoetskih loza i ne postoji nalaz koji je karakterističan samo za MDS, a promjene po tipu displastične morfologije ne moraju postojati u svih oboljelih od MDS-a i subjektivnost nalaza može predstavljati značajan dijagnostički izazov.
Fluorescentna in situ hibridizacija (FISH) postaje važan dijagnostički alat u procjeni MDS-a. Ipak, FISH je ciljana metoda i može samo otkriti ono što se i traži te stoga ne može zamijeniti citogenetiku.
Transformacija bolesti u akutnu mijeloidnu leukemiju se događa u otprilike 10-50% svih oboljelih i varira između podvrsta MDS-a te korelira s godinama preživljavanja. Bolesnici sa 5q- sindromom i oni s refraktornom anemijom (sa ili bez prstenastih sideroblasta) obično žive godinama. Loša prognoza se odnosi na one sa refraktornom anemijom s viškom blasta ili teškom pancitopenijom vezanom uz monosomiju 7, bolesnici sa sekundarnim sindromom mijelodisplazije.
Terapija:
1. Bolesnici sa sniženom vrijednošću eritropoetina pokazuju dobar terapijski odgovor na primjenu rekombinantnog eritropoetina.
2. Imunosupresijsko liječenje kao u aplastičnih anemija vrijedi primijeniti u bolesnika koji su HLA-DR2 pozitivni (50-60% odgovor), ili posjeduju PNH+ populaciju stanica.
3. Mijeloidni faktori rasta kao što su granulocitni kolonijsko-stimulirajući faktor (G-CSF) i granulocitno/makrofagni kolonijskostimulirajući faktor (GM-CSF) samostalno ili u kombinaciji s eritropoetinom dovode do odgovora od 25-70% u visini neutrofila.
4. Alogenična transplantacija hematopoetskih matičnih stanica (HSCT, hematopoietic stem cell transplantation) je primarna metoda liječenja kod oboljelih od MDS-a. HSCT je ujedno i metoda izbora za mlade bolesnike s prikladnim donorom.
Dr Ivana Miketić, spec. interne medicine
Centar za hematologiju, KCCG
Add comment