Posteljica

Posteljica (lat- placenta) privremeni  je organ  specifičan za trudnoću, predstavlja vitalnu vezu ploda i trudnice.  Stvaranje i razvoj počinje uporedo sa implantacijom oplođene jajne ćelije, a svoj definitivni anatomski oblik se zaokružuje  najduže do  četvrtog mjeseca  trudnoće.  Okruglog je ili diskoidnog oblika i na kraju iznesene trudnoće dostiže prosječnu težinu oko pola kilograma.

Tada dolazi do naglog “starenja” posteljice i neposredno nakon porođaja organizam majke je odbacuje.  Posteljica zajedno sa amnionom stvara prostor ispunjen plodovom vodom, u kome se razvija plod i kao takav predstavlja jedinstvenu barijeru od spoljašnjih fizičkih, hemijskih i bioloških faktora. Posteljica ima više funkcija: nutritivna, ekskretorna, respiratorna, endokrina, zaštitna i druge.

Na aktivnom dijelu posteljice, uteroplacentnoj membrani, odvija se najveći promet i razmjena materija između ploda i majke. Razmjena materija se vrši na više načina, prostom difuzijom, olakšanom difuzijom, aktivnim transportom uz aktivnu ulogu enzima, pinocitozom.

Respiratorna funkcija

Posteljica dozvoljava putem proste difuzije, odnosno prelaskom iz mjesta  više koncentracije u mjesto manje koncentracije određenim materijama,  kao što je kiseonik, ugljen dioksid. Tako se uspostavlja nesmetana respiracija ploda. Ukoliko se u organizmu majke pojavi niži nivo kiseonika, neminovno će se odraziti i na nivo kiseonika ploda i doći će do pojave znakova patnje ploda.  Shodno tome, terapija kiseonikom trudnice istovremeno rješava problem niže koncentracije kiseonika ploda.

Nutritivna funkcija

Krvotokom se preko uteroplacentne membrane transportuju nutritivni elementi do organizma ploda na više načina: glukoza se olakšanim transportom nesmetano prenosi do ploda, dok  viši ugljeni hidrati ( glikogen i slični) ne prolaze uteroplacentnu membranu zbog visoke specifične molekulske težine istih. Zato je od izuzetnog značaja aktivno praćenje nivoa glukoze u krvi trudnice, jer niži nivo glukoze uslovljava neuhranjenost tj. intrauterini zastoj u rastu ploda, a visok nivo glukoze uslovljava makrosomiju ploda (primjer  trudnica sa neadekvatno regulisanim diabetes mellitus-om).  Aktivnim transportom uz enzimske katalizatore se vrši transport aminokisjelina, određenih vitamina, gvožđa, kalcijuma, fosfora i drugih materija.

Endokrina funkcija   

Posteljica je sposobna da vrši funkciju žlijezde sa unutrašnjim lučenjem, lučeći veći broj steroidnih i proteinskih hormona koji imaju svoju ulogu u održavanju trudnoće i pravilnog razvitka ploda.  Među njima su najznačajniji estrogeni, gestageni i androgeni, humani horionski gonadotropin (β HCG), humani placentni laktogen (HPL), horionski adrenokortikotropin (ACTH), humani horionski gonadotropni rilizing hormon (HCGn RH), horionski tireotropin (HCT)  i mnogi drugi.  Sa produkcijom hormona se počinje neposredno nakon implantacije oplođene jajne ćelije, kada posteljica kao definisani organ još nije formirana. Tada počinje sa produkcijom humanog horionskog gonadotropina (β HCG) koji je značajan zbog stimulacije žutog tijela da produkuje dovoljne količine progesterona sve dok se posteljica ne razvije u potpuno funcionalan organ i preuzme produkciju progesterona.  Zbog toga je praćenje β HCG-a veoma bitan prognostički znak stanja i razvitka trudnoće. Nivo pomenutog hormona u serumu se u normalnim uslovima udvostručava za nepuna dva dana. Progresija rasta serumskog nivoa ispod donje fiziološke granice vrlo često predstavlja znak da se radi o abnormalnoj trudnoći i prijetećem spontanom pobačaju, moguće i ektopičnoj trudnoći, kada su potrebna dodatna dijagnostička ispitivanja.  Sa druge strane, abnoramlno visoki nivoi β HCG-a često ukazuju na višeplodnu ili molarnu trudnoću.  Kod izostanka menstruacije nivo serumskog βHCG  se smatra  dosta pouzdanim  indikatorom  postojanja trudnoće, sa vrijednostima  iznad 25 IJ kod osoba sa ranijim normalnim menstrualnim ciklusima.

Pomenuti progesteron koji luči žuto tijelo do trećeg mjeseca trudnoće preuzima posteljica i sintetizuje ga u kontinuitetu do kraja trudnoće. Estrogen se u posteljici u saradnji sa nadbubrežnom žlijezdom ploda sintetizuje u većim  količinama, naročito u drugoj polovini trudnoće.

Humani placentni laktogen( HPL) ima somatotropnu aktivnost i po strukturi je sličan hormonu rasta. Mada nije u potpunosti ispitan, smatra se da ima imunosupresivno djelovanje i sprečava odbacivanje posteljice i ploda, stimuliše eritropoezu, proteolizu, mobiliše masne kisjeline i drugo. Visok nivo može ukazati na višeplodnu trudnoću ili razvojne defekte neuralne cijevi.

Ekskretorna funkcija – produkti metabolizma ploda se najčešće procesom proste difuzije predaju u krvotok trudnice.

Zaštitna funkcija

Ranije je rečeno da posteljica zajedno sa placentnom barijerom predstavlja prepreku za određene spoljne faktore.  Intaktna placentna barijera sprečava prelazak velikog broja bakterija. Međutim, u slučaju virusne infekcije trudnice barijera nije efikasna tako da dolazi do prelaska infekcije na plod, što može biti naročito opasno u prvom trimestru kada se odvija proces organogeneze i može doći do teških malformacija ploda. Barijera je propusna za imunoglobilne IgG trudnice koji se procesom pinocitoze transportuju u krvotok ploda i na taj način se stvara pasivni imunitet ploda na određene vrste infekcije.