Prof. dr Mirko Peković, spec. neuropsihijatar
Adolescencija je životno doba između djetinjstva i odraslog doba. To je bio-psihossocijalni stadijum razvoja između djetinjstva i odraslog životnog doba, koji predstavlja prelazni životni period, koji se nastavlja na djetinjstvo i počinje znacima puberteta, a završava se kada osoba dostigne određeni stepen zrelosti i nezavisnosti. To je period prelaska iz nezrelosti djetinjstva u zrelost odraslog životnog doba. Termin potiče od latinske riječi adolescere, što znači preći u odraslo doba, tj. odrasti.
Pubertet je definisan tjelesnim i fiziološkim promjenama koje traju tokom 11. 12. i 13. godine, dok je adolescenciju teže definisati i tiče se psihosocijalne dimenzije ovog perioda. Prelazak iz djetinjstva u adolescenciju sastoji se od niza promjena koje se odvijaju u ravni biološke, kognitivne, socijalne, emocionalne sfere te populacije. Svakaako da su individualna zbivanja veoma različita kod pojedinaca, zbog toga i sama dužina adolescencije varira i može da se odnosi na pereiod od 11-12 godina, pa do 20, odnosno 25 godina.
Neki autori (Blos) ovaj period dijele na tri faze:
– rana adolescencija, od 11 do 15 godina života,
– srednja adolescencija, od 15 do 17 godina života i
– pozna adolescencija, od 18 do 21 godina života.
Brojne promjene koje nastaju tokom adolescencije imaju specifične karakteristike i obilježja, kako na somatskom tako i na psiho-socijalnom planu. Ipak, osne promjene se dešavaju na somatskom polju, koje su uslovljene aktiviranjem hormona, koji determiniše nagli rast i tjelesni razvoj. To uslovljava procese na psiho-socijalnom planu (adaptacija na novonastalu situaciju, prihvatanje obaveza i zadataka koji se postavljaju pred adolescenta).
Promjene na somatskom planu dovode do psihičkih promjena, kada se dešavaju i predstave o promjenama tijela, formiranje genitalnih organa i funkcija, izbor prvog heteroseksualnog objekta i drugo.
Centralni koncept u adolescenciji je koncept identiteta, gdje tjelesno iskustvo u osnovi determiniše formiranje i održavanje identiteta. Pred svakog adolecenta postavlaju se brojne obaveze i zadaci, koje adolescent formuliše, ali i drštevena zajednica, odnosno socijalno okruženje u kojem boravi. Taj period je veoma dinamičan, buran i trnovit, često praćen padovima, krizama, porazima, rezignacijom, te neadekvatnim ponašanjem, koje ponekad ima svojstva ozbiljne psihopatologije.
Adolescenciju često prate doživljaji zbunjenosti, neodređenosti, nejasnoće, nerazumijevanja sebe i stvarnosti, otežana adaptacija i funkcionisanje. Ove manifestacije perzistiraju od početka sticanja psihoseksualnog identiteta, kada iskustva mogu biti traumatična, praćena strahovima vezanim za tjelesno, kada se adolescent ponaša omnipotentno, sa devizom „odmah sve i sada“. To su znaci adolescentne pobune, kada mladi vjeruju da više nijesu djeca, da su odrasli i da im pripada ono što pripada odraslima. Često nastaju konflikati sa roditeljima, pa i sa odraslima. Adolescent zna da se impulsivno ponaša, oblači se upadljivo, koristi telefon satima, odbija da izlazi sa roditeljima, sluša muziku predugo, neki popuštaju u školi, puše, uzimaju PAS, alkohol i drugo. Doživljaj pripadnosti grupi postaje veoma značajan.
Kod srednje adolescencije karakterističan je procvat, uslovno kazano, „filozofiranja“ tzv.„kultura vršnjaka“ koja podrazumijeva prihvatanje istih stavova, intelektualnu radoznalost, asdolesentnu pobunu, a opšti standard je prihvatanje stavova vršnjaka, mišljenja, ponašanja, moralnih nazora i slično. Ovakvo ponašanje, često je u koliziji sa roditeljskim svajtonazorom, što može biti doživljeno kao frustracija, koja razvojno gledano, može biti stagnacija i slabiti Ego.
Poznu adolescenciju očituje određeno smirivanje i „uhodavanje“ i harmonizacija planova i ciljeva, odnosno realističniji pogled na život. Tada se može govoriti o postignutim statusima identiteta. Misli se na oblike identiteta koji se izdvajaju i prepoznaju, na osnovu prisustva ili odsustva perioda donošenja odluka kao i ličnih opredjeljenja u profesionalnoj i ostalim oblastima. Govori se o četiri modela indentiteta: postignut i poništen identitet, difuzija, i odlaganje identiteta. Veoma je poželjno da jasno bude formiran psihoseksualni identitet, potpunije formiran socijalni identitet, profesionalni, radni, eventualno bračni i roditeljski.
Add comment