Kod muškaraca: Ovaj hormon inhibira FSH negativnom povratnom spregom. Luče ga Sortelijeve ćelije. Nalazi se u sjemenim kanalićima testisa. Androgeni stimulišu proizvodnju inhibina, što može uticati na spermatogenezu. Inhibin B u serumu muškaraca direktni je pokazatelj spermatogeneze u slučajevima poremećaja funkcije testisa (oligospermija, azospermija, nakon vazektomije, Klinefelterov sindrom, hipogonadotropni hipogonadizam). Koncentracija manja od 80 pg/ml (FSH >10 IU/l) ukazuje na disfunkciju polnih žlijezda i neplodnost.
MEHANIZAM DJELOVANJA
AKTIVIN
Kao i sa drugim članovima porodice, aktivin inter-reaguje sa dvije vrste ćelijskih receptora u ćelijskoj membrani koje pripadaju tipu SERIN/TREONIN kinaze sa aktivnim domenima (vrste I i II):
•Aktivin receptori tip I: ACVR1, ACVR1B, ACVR1C •Aktivin receptori tip II: ACVR2A, ACVR2B.
Aktivin se vezuje za tip II receptora i pokreće kaskadu reakcija koje dovode do fosforilacije i aktiviranja aktivin receptora. Ovi onda stupaju u interakciju sa polisaharidima SMAD2 i SMAD3 i dva citoplazmatska proteina SMAD proteina. SMAD3 se potom translocira do jedra i interreaguje sa SMAD4 kroz multimerizaciju. To rezultira njihovom modifikacijom, kao transkripcioni faktor kompleksa odgovornog za izražavanje velike raznovrsnosti gena.
INHIBIN
Za razliku od aktivina, manje se zna o mehanizmu djelovanja inhibina, ali može da se pretpostavi da se on takmiči sa aktivinom za vezivanje za receptore aktivina ili za vezivanje za speciične receptore inhibina.
KLINIČKI ZNAČAJ
Kvantiikacija inhibina dio je prenatalnog kvadripl testa koji može da se primjenjuje u toku trudnoće gestacijske starosti od 16-18 sedmica. Povišen nivo inhibina A (uz povećanje (3HCG i smanjenu vrijednost AFP-a i estriola) ukazuje na prisustvo fetusa sa Daunovim sindromom. Skrining test abnormalnog kvadripl testa mora biti potvrđen dodatnim testovima.
Odrađena su ispitivanja koncentracije inhibina A kod trudnica i negravidnih žena. Koncentracije inhibina A znatno su niže kod negravidnih žena i žena sa prijetećim spontanim abortusom. Koncentracije inhibina A znatno su niže kod osoba sa transferom embriona nego kod onih sa normalno stimulisanim jajnicima. Koncentracije inhibina A ne razlikuju se između jednoplodnih i višeplodnih trudnoća. Stvorena je pretpostavka da je žuto tijelo glavni izvor cirkulišućeg inhibina A u ranoj trudnoći. Pored toga, niska koncentracija u serumu može biti korisna u predviđanju preeklamptičnih trudnoća.
Inhibin B se koristi i kao marker za karcinom jajnika. Tumori granuloznih ćelija vrlo su rijetki tumori jajnika. Najčešće se pojavljuju kod žena generativne dobi, a rijetko kada i poslije menopauze. Kod oko 5% ukupnog broja pacijentkinja javlja se juvenilni tip, u prepubertetskom razdoblju. Ovi tumori imaju feminizirajuće djelovanje jer luče velike količine estrogenih hormona u krvotok. S obzirom na to da imaju porijeklo od granuloza ćelija, inhibin B je klinički najvažniji znak u dijagnozi, praćenju liječenja i ranom prepoznavanju mogućeg povratka bolesti, čak i više godina nakon izvedenog hirurškog zahvata i hemoterapije.
Inhibin B u dijagnostici sindroma policističnih jajnika (PCOS). Kod žena sa sindromom policističnih jajnika koncentracija inhibina B značajno je povišena u poređenju sa normalnom populacijom. Posljedica PCO-a su anovulatorni ciklusi praćeni viškom androgenih hormona i poremećenim regulatornim mehanizmom hipotalamus- hipofiza-jajnici. Povećana sinteza inhibina B u granulozama ćelija folikula doprinosi supresiji FSH-a koji u normalnom ciklusu stimuliše izdvajanje i razvoj funkcionalnih folikula prije početka ovulacijske faze. S druge strane, abnormalno povećana aktivnost LH-a iz hipofize doprinosi abnormalnoj sintezi inhibina B u jajnicima. Žene s PCOS-om imaju povećani rizik za prenaglašeni odgovor na stimulaciju jajnika egzogenim gonadotropinima te je veća vjerovatnoća za stimulaciju velikog broja folikula, multiple trudnoće ili pojave sindroma hiperstimulacije jajnika (HSS).
Inhibin B u praćenju rezerve jajnika. Kod žena sa slabijim odgovorom na stimulaciju jajnika smanjena je mogućnost da dođe do oplodnje IVF postupcima, ali je moguće da se ranije razviju simptomi menopauze, u poređenju sa ženama koje imaju normalni odgovor u postupku stimulacije. Studije su dokazale da je niska koncentracija inhibina B u trećem danu menstrualnog ciklusa pokazatelj slabijeg odgovora u stimulaciji ovulacije i smanjenog uspjeha u IVF-u.
Ispitivanje ovarijalne rezerve važno je ne samo kod žena koje planiraju postupke za pripremu trudnoće, nego i kod žena koje su tokom reproduktivnog doba bile liječene citostaticima, kod onih koje pri kraju reproduktivnog razdoblja imaju učestala, nepravilna krvarenja te je potrebno donijeti promišljenu odluku o konzervativnom (medikamentoznom) ili radikalnom načinu liječenja. Sposobnost jajnika da nakon stimulacije gonadotropnim hormonima reaguje na dalji razvoj pokretanjem grupe primodijalnih folikula, održava potencijal i veličinu ovarijalne rezerve. Istraživanjem je dokazano da koncentracija inhibina B u perifernoj cirkulaciji pokazuje pozitivnu povezanost sa sekrecijom estradiola iz jajnika kod žena u predmenopauzalnoj i perimenopauzalnoj dobi, kao i da inhibin B održava hormonsku funkciju u jajnicima.
Inhibin B može se koristiti i kao marker za spermatogenezu i funkciju muških gonada, kao uzrok steriliteta. Serumski inhibin B značajno je veći kod plodnih muškaraca 140 pg/ml) u odnosu na neplodne muškarce (oko 80pg/ml). Određivanje inhibina B u slučajevima idiopatske neplodnosti (bez poznatog uzroka) ima veću kliničku vrijednost od mjerenja FSH-a u serumu. Time se sigurnije prepoznaju pacijenti za eventualnu mikrohiruršku aspiraciju spermatozoida iz testisa (TESE) radi oplodnje jajne ćelije u postupku ICSI (intracelularna injekcija sperme).
Piše: mr.sci Vesna Radonjić, spec. med. Biokemije
Dodajte komentar