Ovo je primarno degenerativno oboljenje mozga, koje ima progresivni tok, nepoznati uzrok (etiologiju) i dovodi do intelektualnog osiromašanje i propadanja, a kasnije pojave i neuroloških poremećaja. Bolest je prvi opisao Alojz Alchajmer (njemački ljekar 1906 godine), po čijem imenu je bolest dobila i ime.
Početak bolesti može biti u srednjem životnom dobu, pa i ranije, a češće u kasnom životnom dobu. Period razvoja bolesti može biti kratak (2 do 3 godine), a u manjem broju znatno duži (do 10 godina).
Alchajmerova bolest je najčešća vrsta demencije koji zahvata koru velikog mozga, te ima i naziv kortikalna demencija, za razliku od subkortikalne demencije.
Bolest počinje degenerativnim procesom u dijelu slijepočnog moždanog režnja (hipokampusu) koji je zadužen za pamćženje i učenje, potom asocijalnim zonama neokorteksa i najvišim zonama moždane kore koje kontrolišu mišljenje, orjentaciju u prostoru, govor i druge funkcije.
Glavne mikroskopske promjene u mozgu su:
– neuritični amiloidni plakovi (naslage) u međućelijskom prostoru,
– neurofibrilarna klubad u nervnim ćelijama,
– gubitak piramidnih neurona i njihovih sinapsi (ćelijske spojnice).
Na ovaj način poremećena je funkcija nervnih ćelija (sinapsi) što dovodi do smetnji u pamćenju i ponašanju.
Na biohemijskom planu zahvaćeni su holinergički, noradrenergični i serotoneregični sistemi mozga. U svim ovim sistemima nađen je manje više deficit inervacija izražen u sniženju holin acetiltrasferaze, enzima odgovornog za sintezu holina (neurotrasmitera).
U malom broju slučajeva hereditet (nasljeđe) ima uticaja u nastanku ove bolesti.
Kliničke karakteristike bolesti
Tok bolesti može da bude različit. Shodno tome Alchajmerova bolest se dijeli na tri sradijuma:
1. rani ili amnestički (patološka zaboravnost),
2. srednji ili razvijena demencija i
3. odmakla (teška demenicija), kada je bolesnik praktično zavisan od okoline.
Rani stadijim ne počinje naglo već postepeno u vidu blagih kognitivnih ispada, češće pojačane zaboravnosti. Najčešće bolesnici počinju sve slabije da pamte, što se tokom vremena pogoršava. Ovi bolesnici ne mogu da se sjete imena manje poznatih osoba, zaboravljaju obaveze, dogovore, poznate telefonske brojeve, osobe koje su skorije upoznale i slično. Sposobnost učenja i usvajanja novih informacija je oštećena te podsjećanja u većini slučajeva nemaju efekta. Kod tih pacijenata siromaši rječnik, a orjentacija u vremenu postaje problem. Orjentacija u prostoru se postepeno gubi. Mišljenje i izvršne (egzekutivne) funkcije propadaju. Složeni i zahtjevni poslovi se teže obavljaju, manje su efikasni u profesionalnim i ličnim aktivnostima i obavezama. Obaveze obavljaju rutinski, slabe volje i nedovoljne motivacione spremnosti.
U nekim slučajevima bolest može da se ispolji promjenama ponašanja sa depresivnim raspoloženjem i suicidalnim mislima i znacima apatije.
Srednji stadijum karakteriše progresija pomenutih poremećaja, koji postaju uočljivi za okolinu. Bolesnici teško pamte nove događaje, imena ljudi, teško se prisjećaju poznatijih riječi, mogućnost učenja je minimalna, količina informacija opada. Govorne smetnje su sve izraženije. Govor je „prazan“. Razumijevanje govora je sve teže, kao i komunikacija sa drugim osobama. Teško razumiju ono što čitaju. Bolesnici više ne mogu da funkcionišu (žive) samostalno.
Karakteristična izmjena ponašanja je lutanje. Često ne znaju da se vrate kući. Opasnost povrijeđvanja u saobraćaju je velika i povrijeđivanje uopšte.
U vojh fazi bolesti potrebno je da uvijek uz sebe imaju lične podatke i kontakt telefone. Mogu biti korisne narukvice koje ne mogu da skinu i na kojima se nalaze svi neophpodni podaci. U ovom stadijumu neki bolesnici ispoljavaju agresivnost, koja može da bude znak depresije, a mogu se javiti i sumanutosti paranoidnog tipa, te halucinatorni doživljaji. Neki sakupljaju bezvrijedne stvari.
Kasni stadijum manifestvuje se teškim odmaklim znacima bolesti (demencije). Bolesnik sa ponašanjem regredira do nivoa djeteta, zavisan je od okoline i ima malo svoje spontane aktivnosti. Psihičko propadanje praćeno je i fizičkim poremećajima. Zaboravnost je takvog stepena da više ne prepoznaju ni svoje najbliže. Često se ne prepoznaju najobičniji predmeti. Zaboravljaju raspored prostorija u svojoj kući. Izmještanje ovakvih bolesnika u bolnicu ili domove za stare, gdje im je sve novo, može da ih isprovocira i dovede do agresivnog i brutalnog ponašanja sličnom delirijumu. Ličnost pacijenta može da bude u toj mjeri izmijenjena da to predstavlja veliki problem za članove familije, pogotovo one koji su sa njima češće u kontaktu (osobe koje ih njeguju).
Kontrola sfinktera je sve slabija. Sve su manje samostalno pokretni, imaju poremećaj održavanja ravnoteže, vežu se za krevet ili inavidska kolica, ne kontrolišu ni mokrenje ni stolicu (tzv. vegetativno stanje).
Add comment