Bol u vratu i krstima sa ili bez širenja niz ekstremitete je izuzetno čest problem koji je skoro svaki čovjek imao, barem tokom kraćeg vremena. Ovi bolni sindromi čine jedan od najčešćih zdravstvenih problema današnjice koji značajano umanjuju radnu sposobnost, a čest uzrok su bolovanja kod radno sposobnog stanovništva. Troškovi liječenja i gubitka radnih dana zbog tegoba koje se vezuju za kičmeni stub u SAD procjenjuju se na više od 100 milijardi dolara godišnje. Zbog toga postoji potreba da se široj javnosti približi ova problematika, a u isto vrijeme da izabrani ljekari, fizijatri i drugi kojima se ovakvi pacijenti jave imaju uvid u dijagnostičke i terapijske metode koje stoje na raspolaganju specijalisti kojem bi takvog pacijenta uputili.
Pokušaćemo da u nekoliko nastavaka magazina Medical približimo svima dijagnostički i terapijski put pacijenta sa ovakvim tegobama.
Bolne sindrome kičme karakteriše bol kao najvažniji simptom. Uz bol se javlja ukočenost, zaštitna pozicija obično u stranu i naprijed sa spazmima okolnih mišićnih struktura koja sprečava pokretanje, a ponekad i osjećaj trnjenja i širenje bola u ekstremitete sa gubitkom snage.
Spektar bolesti koji može izazvati ove tegobe je vrlo širok. Uglavnom se bol pripisuje degenerativnim promjenama u kičmenom stubu. Obzirom da su tegobe mahom blage i da se spontano povlače kroz nekoliko dana uz uobičajene analgetike, precizno utvrđivanje uzroka se najčešće i ne vrši, tj. pacijent se tokom tri mjeseca od početka tegoba u 90% slučajeva ne javlja ljekaru na ponovni pregled.
Glavni uzrok ranog javljanja degenerativnih promjena je životni stil koji nameće savremena civilizacija, tj. nedovoljna fizička aktivnost i dugo sjedenje, nepovoljan položaj tijela i ponavljajući pokreti tokom rada, psihički stres, kao gojaznost i pušenje. Češće se javljaju kod ženskog pola i u starosti. Na sve to se nadovezuje i često necivilizacijski odnos prema svom zdravlju uopšte, kao i prema zdravlju kičmenog stuba, iako se vrlo lako uče jednostavne vježbe koje popravljaju tonus paravertebralnih mišića, kao i strategija pokreta koji štede kičmeni stub i zglobove od prekomjernog opterećenja. Naravno, bol u kičmi povratno negativno djeluje na zdrave navike, skoro tri četvrtine pacijenata koji su zatražili pomoć ljekara naveli su da su odustli od rekreativnih sportskih aktivnosti, čak skoro dvije trećine ne može više da obavlja neke od uobičajnih dnevnih aktivnosti.
Svakako, pored degenerativnih promjena kičmenog stuba treba kod izraženih i dugotrajnih ili atipičnih tegoba razmotriti i povrede, urođene deformitete, tumorske, infektivne ili zapaljenske (urološke, ginekološke prirode) i ostale rjeđe uzroke. Zato se kod ovih pacijenata neurološki i ortopedski nalazi obično dopune CT ili MRI pretragama, po potrebi i EMNG pregledom.
Postoji obilje termina koji opisuju bolna stanja vezana za kičmeni stub i vezani su za radiološki nalaz: spondiloza, unkartroza, spondilolistheza, spondiloliza, hernijacija diska, fizikalni nalaz: lordoza, kifoza, skolioza i klinički nalaz: neurogena (spinalna) klaudikacija, radikulopatija, fasetni sindrom, sindrom kaude ekvine, mijelopatija). Postoje takođe i klinički entiteti koji se povezuju sa bolom u vratu ili slabinama, a dijagnostički i terapijski zadaju velike probleme, kao što su piriformis i psoas sindrom, anularne protruzije diskusa, osteofitoza, Šmorlove hernije, disfunkcija sakroilijačnog zgloba, osteoporoza…
Ovakvo obilje simptoma i nalaza koji se prepliću kod bolnog sindroma kičme nije lako predastaviti zajedno, te ćemo se truditi da ih klasifikujemo na osnovu tegoba, uzroka i terapijskih mogućnosti.
Potrebno je prije svega razlikovati radikulopatije od ostalih bolnih sindroma koji se vezuju za kičmeni stub. Radikulopatija označava oštećenje korijena perifernog nerva i, bez obzira na uzrok, javlja se kao trnjenje ili bol koji se obično širi niz ekstremitet uz moguću slabost i ispad senzibiliteta, a u inervacionom području korijena. Bol je osnovna i sa vrlo rijetkim izuzetcima obavezna komponenta u radikulopatijama. Međutim, ukoliko je bol lokalizovan samo u vratu ili krstima, nema širenja niz ekstremitete, onda korijen kičmenog nerva vjerovatno nije zahvaćen.
O radikulopatijama će biti riječi narednom broju časopisa, a sada ćemo nešto više reći o ostalim bolnim sindromima.
Kao prvi i najčešći mora se pomenuti lumbago (krstobolja), koja se označava kao bol u donjem, slabinskom dijelu kičme, koji se širi bočno u miru ili pri pokretima. Kao paralela može se odmah navesti i cervikalgija, odnosno bol u vratnom dijelu kičme sa eventualnim širenjem ka ramenima i grudnom košu. Kod mlađe populacije kao glavni uzrok problema najčešće se navodi nepravilno i prekomjerno naprezanje koje prvazilazi snagu mišića, ligamenata i međupršljenskih zglobova. Težak fizički rad ili višesatni nepravilni položaj, tj. opušteni ili prenapregnuti mišići, mogu pogoršavati tegobe mjesecima, a mogu i naglo izazvati oštar bol uz ograničenje pokreta. Kako se starosna dob povećava, tako raste i udio degenerativnih promjena kičmenog stuba, prvenstveno promjene na međupršljenskim diskovima i fasetnim zglobovima.
Dr Ilija Stolić, spec. neurolog
Dr Draško Vuković, spec. ortoped
PZU “Hipokrat”, Podgorica
Add comment