Brojni epidemiološki servisi saopštavaju da su depresije u plimi i da su to danas najrasprostranjenija, pa i najteža psihijatrijska oboljenja. Depresije su u naše doba toliko rasprostranjene da ih malo ko nije iskusio. Neki kažu da su melanholiju (depresiju) ljudi prije iskusili nego što su joj dali ime.
Depresija se često postavlja kao dijagnoza ljudi koji su jednostavno neadaptabilni, koji otežano ili loše funkcionišu, kod ljudi koji se prosto osjećaju nesrećni i slično. Iznose se i gledišta da je u praksi prag za kliničku depresiju postavljen prenisko, te se tako javlja rizik da se normalna emocionalna stanja proglašavaju za ovu vrstu bolesti. To se dešava, pored ostalog, i zbog snažnog razvoja farmaceutske industrije, te nekritičkog liferovanja medikamenata i presije na ljekarski esnaf za njihovo enormno propisivanje.
Osnovna klinička karakteristika ovog oboljenja jeste pad raspoloženja, različitog stepena i dubine, a shodno tome i polietiološke pozadine. Pored oštećenja afekata, kod ovih poremećaja postoje oštećenja i drugih psihičkih funkcija, često praćenih somatskim smetnjama.
Inače, termin depresija dolazi sa engleskog govornog područja i on etimološki znači ulegnuće u tlu, zona smanjenog atmosferskog pritiska i slično. Frojd je za ovaj poremećaj zadržao naziv melanholija, a depresijom je označavao njegov najteži i najprominentniji simptom, koji se u blagoj formi sreće i kod neuroza.
Psihopatološke aspekte depresije (melanholije) prvi je opisao Hipokrat. On nju definiše kao tugu koja je povezana sa tjelesnim sastojkom, po imenu crna žuč (melaina chole), koja kada je ima previše ili kada je njen sastav poremećen, izaziva kod ljudi turobno i melanholično raspoloženje, ali ih na neki način čini inteligentnim. Hrišćanska koncepcija (i danas je aktuelna) melanholiju je dovela u vezu sa grijehom i sa đavolom.
Astrološko viđenje melanholije (depresije) vezano je za uticaj Saturna (kosmičkih sila), boga i nadnaravnih sila. Etiološka pozadina depresije smještena je u tri ravni, kao što je i ljudsko biće – biološkoj, mentalnoj i socijalnoj. To je prirodno, i iz njega slijedi čovjekova normalnost i čovjekove nenormalnosti (čovjekovo bivstvovanje).
Biološke koncepcije depresiju vezuju za patološke biohemijske procese koji se odvijaju na nivou sinapsi, odnosno za neurotrasmitere (noradrenalin, serotonin i dopamin) i njihovu aktivnost. Te teze i dalje se testiraju.
U odgonetanju etiologije depresije, koja je i dalje dobrim dijelom pod velom misterije, sve se više akcenat stavlja na egzogene činioce, kako za njen nastanak, tako i tok i ishod. Shodno tome, razvilo se više modela i koncepata uzroka ovog tako raširenog mentalnog poremećaja.
Iz kognitivne perspektive, depresija je posljedica disfunkcionalnog, negativnog i pogrešnog (autodestruktivnog) mišljenja, samoograničavajuće i destruktivne kognitivne distorzije. Kod ljudi koji pate od ovog poremećaja nalazimo negativnu konceptualizaciju, evaluaciju i mišljenje. To se tumači negativnim životnim iskustvom i negativnim učenjem. U takvim uslovima negativan doživljaj sebe, svijeta i budućnosti, posljedice su distorzije mišljenja i misaonih operacija.
Ukratko, depresija je odraz bazičnih pogreški u percepcije svijeta (A. Adler), samoporažavajućeg ili konfuznog konstrukta svijeta (Keli), neadekvatnog ili nerealizovanog osmišljavanja života (V Frankl), ili iracionalnih neprimjerenih očekivanja (Elis). Kognitivisti smatraju da se o depresiji može govoriti i kao o poremećaju i kao o egzistencijalnom problemu.
Aksiološki aspekt (aksiologija – filosofska disciplina), bazira se na stanovištu ove discipline, koja se bavi pitanjima vrijednosti, te nastanak depresije tumači rđavim i krivim odabirom životnih, moralnih i društvenih vrijednosti. Zbilja, ne mali broj pacijenata koji boluju od depresije saopštava osjećanje i doživljaje beznađa, osjećaj egzistencijalne drame i gubitak smisla života. Kod tih osoba postoji veliki raskorak između osnovnih vjerovanja i bazičnih životnih vrijednosti, s jedne strane, i stvarnosti i ciljeva kojima je ta osoba zaokupljena. Pogrešan način „izbora” života (životnog stila), praćen negativnim mislima, nezadovoljstvom, nezahvalnošću, rezignacijom i iznevjerenim očekivanjima, pretpostavke su za nastanak ovog poremećaja.
Prema aksiološkoj teoriji, depresija je plod hronične frustracije, emocionalne patnje i demoralizacije. Depresiju prati pogrešna percepcija vrijednosti i poremećaj njenog sistema. Kod ovih osoba sretamo nesposobnost da se prepozna realnost, usvoje vrijednost i afirmacija, zbog čega im nedostaje radost i vrijednost življenja. To vodi u dosadu, besmislenost, demoralizaciju i očaj.
Prema bihejvioralnoj teoriji, neki oblici depresije predstavljaju naučene obrasce ponašanja, povezane sa negativnim mišljenjem, pretpostavkama i osjećanjima. Depresivni poremećaji nastaju kao naučeni oblici ponašanja koji se dovoljno dugo potkrepljuju. U tom smislu, neki oblici depresije se manifestuju kao naučena bespomoćnost koja nastaje u stresnim okolnostima, koje nije lako izbjeći ili kontrolisati. Mnoge pogrešne sklonosti, nedovoljno samopoštovanje, pretjerana očekivanja od drugih, „glad” za gratifikacijama, mogu postati patološke navike i maniri, što doprinosi formiranju i oblikovanju depresivnog selfa.
Add comment