Faktori rizika za nastanak bolesti

NASTAVAK TEKSTA IZ PROŠLOG BROJA

FAKTORI RIZIKA ZA NASTANAK KARDIOVASKULARNE BOLESTI

Kardiovaskularne bolesti su glavni uzrok umiranja stanovništva zemalja Evrope. One su glavni uzrok smrti i u Crnoj Gori, sa procentom od 56,26% za 2009. godinu.

Osnovni uzrok oboljenja srca i krvnih sudova jeste ateroskleroza, tj. stvaranje masnih naslaga u zidovima krvnih sudova. To dovodi do sužavanja krvnih sudova i zbog toga nastaje slabija ishrana organa. Na ishemiju su najosjetljivi srčani mišić i mozak, pa ukoliko je prisutna samo ateroskle­roza na krvnim sudovima srca, uz djelimično suženje, dolazi do angine pektoris, a potpuno suženje krvnih sudova dovodi do infarkta srca i mozga, ishemije ili infarkta negdje na peri­feriji.

FAKTORI RIZIKA ZA ATEROSKLEROZU

Faktori rizika na koje se može uticati:

Nasljeđe – Rizik je značajno veći ukoliko je neko od najbližih rođaka (roditelji, braća, sestre) imao infarkt ili an­ginu pektoris.

Pol – Muškarci imaju veću predispoziciju za pojavu srčanih bolesti. Kod žena se taj rizik povećava sa pojavom menopauze.

Životna dob – starenje.

Faktori rizika na koje se može uticati:

Povišene vrijednosti masnoće u krvi – Obično se radi o povećanju ukupnog holesterola, LDL holesterola i triglicerida, i smanjenju HDL holesterola u krvi, ali i o poreme­ćenom odnosu HDL (dobrog) i LDL (lošeg) holesterola.

Holesterol u krvi čovjeka nastaje na dva načina: st­varanjem u jetri i unosom hranom životinjskog porijekla. Neophodan je za normalan rast organizma. Njegovo štetno djelovanje izraženo je kod visokih vrijednosti holesterola u krvi.

Holesterol se odlaže u zidu krvnih sudova čiji je endotel oštećen faktorima rizika kao što su pušenje, povišen krvni pritisak… Zbog njegovog nagomilavanja dolazi do zadebljanja zida i razvoja ateroskleroze. Povišene vrijednosti moraju se liječiti. Ponajprije se to vrši higijensko-dijetalnim mjerama, pravilnom ishranom, ali u slučaju da samo te mjere ne djeluju, treba posegnuti za lijekovima. Vrijednosti ukup­nog holesterola ne bi trebalo da budu veće od 5 mmol/l.

Povišen krvni pritisak – normalna vrijednost za opštu zdravu populaciju koja nema drugih oboljenja manja je od 140/90 mmHg. Sam povišeni krvni pritisak dovodi do stalnog oštećenja zida krvnih sudova pa to takođe doprinosi nakupljanju masti. Obično je povezan sa ishranom bogatom solju, unošenjem zasićenih masnih kisjelina, nekontrolisanim uzimanjem alkohola, pušenjem, fizičkom neaktivnošću i gojaznošću. Za neliječeni visok krvni pritisak nepoznatog ili poznatog uzroka kaže se da je tihi ubica.

Pušenje – opasnost od pušenja leži upravo u ubrza­nom oštećenju zida krvnih sudova, prije svega njihovog endotela. Endotel je sloj koji oblaže unutrašnjost zida krvnih sudova. U duvanskom dimu se nalazi više od 4.000 različitih hemijskih sastojaka sa štetnim dejstvom na sve ćelije u orga­nizmu. Rizik za iznenadnu srčanu smrt tri puta je izrazitiji kod pušača, u odnosu na nepušače.

Nezdrava ishrana – ishrana treba da bude, količinski i po kvalitetu, adekvatna. Treba unositi što više voća i povrća, integralnih žitarica, ribe, mršavog mesa, mliječne proizvode sa niskim sadržajem masnoća. Zasićene masti životinjskog porijekla neophodno je zamijeniti mononezasićenim i polinezasićenim mastima biljnog porijekla i iz ribe. Ukoliko je krvni pritisak povišen, treba smanjiti unos soli, izbjegavan­jem kuhinjske soli i konzumiranjem svježe i nesoljene hrane. Balansirati unos soli vodeći računa o tome da neke namirnice sadrže so, kao što je npr. hljeb.

Gojaznost – gojaznost dovodi do insulinske rezisten­cije, a kao posljedica toga nastaje hiperinsulinizam. Goja­znost dovodi do dijabetesa tipa 2, posebno kod osoba čiji je bliži srodnik imao ovaj oblik dijabetesa. Insulin dalje aktivira sistem simpatikusa, koji putem srca povećava srčani „output”, a preko krvne mreže, izazivajući vazokonstrikciju, povećava volumen krvi i dovodi do hipertenzije. Sa druge strane, pove­ćana vrijednost insulina djeluje na zdravlje bubrega, poveća­vajući zadržavanje tečnosti i elektrolita (Na). Gojaznost je udružena sa uvećanjem količine masnoća u krvi, neadekvat­nom ishranom i smanjenom fizičkom aktivnošću.

Šećerna bolest – sama po sebi predstavlja rizik. Kod ove bolesti poremećen je metabolizam insulina – hormona koji prije svega reguliše metabolizam glukoze, zatim masti i protein, što za posljedicu ima povećanje nivoa glukoze u krvi, povećano oslobađanje masti iz ćelija, pa imamo povećanu koncentraciju masti u krvi. Ateroskleroza je glavni uzrok obolijevanja i smrtnosti osoba sa dijabetesom.

Fizička neaktivnost – pospješuje gomilanje masti, dovodi do nagomilavanja stresa, povećanja nivoa krvnog pritiska. Dokazano je da postoji direktna veza između fizičke neaktivnosti i smrtnosti uzrokovane srčanim bolestima. Pozitivan uticaj na zdravlje ima svako povećanje aktivnosti.

Psihički stres – faktor rizika koji je bitan za nastanak mnogih oboljenja, pa i kardiovaskularnih, a u današnje vri­jeme, koliko god čovjek htio, teško ga je izbjeći. Remeti funkcionisanje imunog sistema smanjujući odbranu od oštećenja na nivou ćelije čija se oštećenja nagomilavaju i dovode do raznih bolesti.