Dr Marina Vuković, spec. fizikalne medicine i rehabilitacije, učešćem u ulcinjskom Edukativnom skupu povodom Svjetskog dana srca ukazala je na aspekt fizičke aktivnosti u kardiovaskularnom statusu osobe. Generalno, populacija danas dobrim dijelom nije fizički aktivna u dovoljnoj mjeri.
Da fizička aktivnost može biti veoma važan faktor uticaja na kardiovaskulano zdravlje pokazala je dr Marina Vuković, spec. fizikalne medicine i rehabilitacije. Stručnom prezentacijom na Edukativnom skupu o zdravlju srca u Ulcinju ona je dala svestran prikaz uticaja fizičke aktivnosti u prevenciji i saniranju kardiovaskularnih oboljenja.
Definišući terminologiju u vezi sa fizičkom aktivnošću spec. dr Vuković je navela da fizička aktivnost predstavlja bilo koji tjelesni pokret koji je proizveden od strane skeletnih mišića i zahtijeva potrošnju energije. Tu spadaju sve vrste pokreta koje jedna osoba proizvede u toku dana. Fizički trening predstavlja sistemsku fizičku aktivnost na nivoima većim od uobičajenih. Vježba, kako je objašnjeno, treba da bude planirana, strukturirana i ima određeni cilj. To je poboljšanje ili održavanje fizičke kondicije. Fizička spremnost odn. fitnes uključuje i kardiorespiratornu kondiciju, snagu mišića, tijela i fleksibilnost.
Kako se reguliše intenzitet vježbi?
U okviru pojašnjenja o intenzitetu vježbanja spec. dr Vuković je navela da se on može definisati u apsolutnom ili relativnom smislu. Apsolutni intenzitet odražava stopu potrošnje energije tokom vježbanja i obično se izražava u metaboličkim ekvivalentima ili MET, gdje je 1 MET jednak stopi metabolizma u mirovanju od približno 3,5 ml kiseonika po kilogramu. Relativni intenzitet se odnosi na procenat aerobne snage iskorišćene tokom vježbanja i izražava se kao procenat maksimalnog otkucaja srca ili procenat V̇o2max.
Aktivnosti umjerenog intenziteta su one koje se izvode pri relativnom intenzitetu od 40% do 60% V̇o2max (ili apsolutnom intenzitetu od 4 do 6 MET). Aktivnosti snažnog intenziteta su, po prezentovanim podacima spec. dr Vuković, one koje se izvode pri relativnom intenzitetu većem od 60% V̇o2max (ili apsolutnom intenzitetu većem od 6 MET). Na primjer, brzo hodanje na 4,8 km/h ima apsolutni intenzitet od približno 4 MET. U relativnom smislu, ovaj intenzitet se smatra laganim za 20-godišnju zdravu osobu, ali predstavlja snažan intenzitet za osobu od 80 godina.
Kakvi mogu biti efekti vježbanja?
Govoreći o efektima fizičke aktivnosti spec. dr Vuković je akcentovala efekat akutne fizičke aktivnosti. Za nju, kako je objasnila, nije bitno da li neko vježba duži niz godina, da li ima dobru ili lošu fizičku kondiciju, već benefiti za organizam koji se realizuju neposredno nakon vježbanja.
Pri intenzivnom vježbanju, trigliceridi u serumu se smanjuju i održavaju do 72 sata, HDL se prolazno povećava. Dolazi do akutnog smanjenja sistolnog krvnog pritiska. Ovaj efekat se održava do 12 h nakon vježbanja i ima povoljne efekte na homeostazu glukoze.
Zastupljenost fizičke aktivnosti
Više od 1/4 odrasle svjetske populacije je nedovoljno aktivno. Jedna od 3 žene i jedan od 4 muškaraca ne upražnjavaju fizičku aktivnost u dovoljnoj mjeri. Nivoi neaktivnosti su, kako je objasnila spec. dr Vuković, značajno veći u zemljama koje imaju visok lični dohodak. Iako je, kako je rekla, na globalnom planu sproveden niz aktivnosti i očekivalo se da će doći do smanjenja neaktivnosti, ipak u godinama između 2001. i 2016. neaktivnost se povećala za gotovo 5%.
Globalno, 28% odraslih osoba starijih od 18 godina nije dovoljno fizički aktivno. U zemljama sa visokim dohotkom to je 25% muškaraca / 35% žena. Smatra se da je to zbog uobičajenog načina transporta, pasivnim prevozom i zbog sedentarnog načina života. Najviše zabrinjava podatak, naglasila je spec. dr Vuković, da je 81% adolescenata (11-17 godina) nedovoljno fizički aktivno, pri čemu je to 85% adolescentkinja.
Preporuke
Preporuke SZO-a projektuju da dijete treba da bude što više aktivno. Naročito mu treba dozvoljavati da se igra na podu i tako ga animirati da ne bude vezano[1] duže od 1h tokom dana. Preporučeno vrijeme sna za dijete starosti do 3 mjeseca je 14-18 h, odn. 12-16 h za dijete 4-11 mjeseci. Dijete uzrasta 1-2 godine treba minimalno da bude dnevno aktivno 180 min, uz različiti intenzitet aktivnosti, pri čemu se provodi 11-14 h kvalitetnog sna. Za ovu djecu se preporučuje da ne smiju biti duže od 1h dnevno ispred ekrana. Djeca starosti 3-4 godine treba da provode najmanje 180 min u raznim fizičkim aktivnostima, a minimum 60 min aktivnosti umjerenosnažnog i snažnog intenziteta.
Djeca školskog uzrasta 15-17 godina, koja su prema epidemiološkim podacima bili najneaktivnija, trebalo bi da u prosjeku sprovode fizičke aktivnosti minimalno 60 minuta dnevno, umjerenog do jakog intenziteta. Uz aerobne vježbe, oni treba da uključe i vježbe snage, minimum 3 puta dnevno tokom jedne sedmice.
Za odrasle od 17-64 godine preporučuje se 150-300 minuta aerobne fizičke aktivnosti umjerenog intenziteta sedmično ili 75-150 minuta aerobne fizičke aktivnosti snažnog intenziteta ili njihova ekvivalentna kombinacija tokom jedne sedmice. To, kako je interpretirala spec. dr Vuković, znači da odrasli treba da budu umjereno aktivni oko 45 minuta dnevno. Takođe, treba sprovoditi aktivnosti i jačanja mišića 2 ili više puta sedmično.
Za starije od 65 godina važe iste preporuke za dužinu trajanja aerobne aktivnosti kao i za mlađe od 65 godina, ali se uvode vježbe jačanja 3 ili više puta sedmično. Bitno je, naglasila je spec. dr Vuković, da treba uvoditi vježbe koje rade na koordinaciji i balansu, odnosno ravnoteži, da bi se prevenirali padovi koji su učestali u ovoj populaciji. Interesantno je da osobe sa hroničnim oboljenjiima imaju iste preporuke za fizičku aktivnost kao i zdrave osobe.
Trudnice treba da sprovode minimalno 150 minuta fizičke aktivnosti dnevno, umjerenog intenziteta.
Osobe sa invaliditetom imaju iste preporuke što se tiče dužine aerobnih aktivnosti. Grupa slabo pokretnih ili nepokretnih treba da praktikuje one aktivnosti gdje se angažuju trup i gornji ekstremiteti. Društvena zajednica treba da utiče na određene inkluzivne i specifične sportske programe gdje oni mogu biti uključeni.
Kako možemo povećati fizičku aktivnosti?
U svakodnevnom životu treba podsticati aktivne oblike transporta, tj. nemotorizovane: pješačenje, biciklizam. Vrtići i školske ustanove treba da obezbijede sigurne prostore gdje može da se sprovodi aktivna ali i bezbjedna aktivnost za učenike. Budući da svi treba da učestvuju u sistemu poboljšanja fizičke aktivnosti, i društvena zajednica treba da omogući lagan i bezbjedan pristup.
Pružaoci zdravstvenih usluga, takođe, treba da daju doprinos savjetovanjem i podržavanjem pacijenata. Bitno je da vježba bude interesantna i raznolika da bi održala pažnju i da bi ljudi nastavili redovno da vježbaju. U cilju što uspješnije motivacije pacijenata, korisno je upotrebiti i vizuelnu stimulaciju u vidu boja, traka i sl. kako bi se pacijentima olakšale aktivnosti.
Spec. dr Vuković je ovom prilikom podsjetila na činjenicu da je SZO napravila plan za smanjenje fizičke neaktivnosti do 2030. godine. Cilj je, kako je rekla, da se smanji neaktivnost za 15%. Parametri učinka prate se na osnovu podataka globalnog upitnika o fizičkoj neaktivnosti.
Anita Đurović
[1] Nosiljke, kolica i sl.
Dodajte komentar