„Medicina? To je hirurgija.
Sve ostalo je sudbina“
Hirurgija (ime potiče od grčkih riječi „heir“ i „ergon“ što znači „ruka“ i „rad“) je grana medicine koja se bavi proučavanjem i liječenjem bolesti koje se moraju tretirati radom ruku hirurga i primjenon mehaničkih sredstava (instrumenata). Stara je koliko i čovječanstvo.
Još u praistoriji ljudi su, u pokušaju da pomognu sami sebi i jedni drugima, najprije instiktivno a kasnije iskustveno, otvarali abscese (apsces – gnojna kolekcija), vadili zube, zaustavljali krvarenja paljenjem rane, amputirali prste…
U civilizaciiji starih kultura i starih naroda hirurgija zauzima značajno mjesto. Tako su Egipćani imali veoma razvijenu hirurgiju koja se smatrala najboljom na svijetu toga doba. O njoj svjedoči jedan od najdragocjenijih spomenika iz istorije hirurgije – Smithov papirus, koji potiče, otprilike, iz 1550. godine p.n.e. gdje su opisane različite povrede glave, grudnog koša i kičmenog stuba uz uputstvo za njihovo liječenje.
Za hirurgiju starih Vavilonaca vezan je čuveni Hamurabijev zakon (kralj Vavilona Hamurabije 1728-1686. godine p.n.e.). On se smatra prvim zakonom u istoriji koji definiše profesionalnu odgovornost. Pored honorara za ljekare koji su predviđeni, određene su i kazne ukoliko liječenje ne uspije ili ljekar napravi neku grešku. U Zakoniku piše: “Ako ljekar izvrši jednu veliku operaciju s bronzanim skalpelom kod aristokrate i spase mu život, on će primiti deset shekela u srebru nagrade. Ako dođe do smrti plemića greškom ljekara, njemu će biti odsječena ruka. Ako ljekar uzrokuje smrt jednog roba on mora da ga zamijeni.“
Snažan trag, bogastvo i doprinos ovoj grani medicine ostavile su i starojevrejska, staroindijska i starokineska hirurgija.
Hirurgija antičke Grčke našla je mjesto i opis u djelima velikog pjesnika Homera (živio u 8-om ili 7-om vijeku p.n.e.) a otac medicine, Hipokrat detaljno je opisao kvalitet helenske hirurgije koji je, za to doba, bio na veoma visokom nivou.
U periodu Rimskog carstva (753 – 509 p.n.e.) Rimljani su svoju hirurgiju bazirali na grčkom učenju i tekovinama. Oko 150 god. p.n.e. pa nadalje, nastupilo je doba grčko – rimske hirurgije, čiji su glavni protagonisti bili Galen i Celzus. Njen kontinuitet nastaviće se sve do srednjeg vijeka.
Istoriji hirurgije značano su doprinjele vizantijska, kao i hirurgija arapskog svijeta.
U srednjem vijeku, s padom antičke kulture, nastupa dugi period stagnacije ove medicinske grane, čemu je doprinijela i zapadnohrišćanska hirurgija koja je bila pod snažnim uticajem vjerskih dogmi da se „duhovništvo grozi krvi. “ Hirurzi nijesu uživali dobar glas u društvu jer je priroda njihovog posla bila skopčana s bolovima, krvarenjima, infekcijama, što je predstavljalo stalnu opasnost za život bolesnika, rizik od neuspjeha intervencije a i sam neuspjeh. Tako, hirurgija sve više postaje, od vještine, slabo cijenjen zanat. Šta više, biva omalovažavana i prezrena od raznih učenih doktora medicine. Hirurzima je bio zabranjen pristup na univerzitete, a berberi su više bili cijenjeni od njih. Dobar dio srednjeg vijeka bilo je doba u kojem su hirurzi smatrani jereticima, hirurgija unazađena, a njen naučni razvoj zaustavljen.
Tek od 13-og vijeka hirurgija polako i postupno počinje svoj novi razvoj. Na tom, dugom putu, zahvaljujući prije svega italijanskoj i francuskoj hirurškoj školi, čiji su nosioci Andreas Vesalius (1514-1564) i, naročito, Ambroise Pare (1500-1590) hirurzi ponovo postaju cijenjeni i uvaženi članovi društva. Nešto kasnije, hirurgija dobija značajan društveni status i u Engleskoj, Njemačkoj, Rusiji i SAD.
Pošto su ratovi, nažalost, usud svakog doba, pa i srednjeg i novog vijeka, potrebe za vojnim, ratnim, hirurzima postaju sve veće, a samim tim i njihova uloga dobija posebnu važnost i značaj.
Kada je riječ o ratnoj hirurgiji pomenimo događaj iz 1812. godine u vrijeme Napoleonovog pohoda na Rusiju. U toku čuvene Borodinske bitke izmedju Napoleona i ruskog vojskovođe Kutuzova, glavni hirurg francuske vojske bio je baron Larej, koji se smatra osnivačem svjetske ratne hirurgije. On je samo tokom jednog dana Borodinske bitke obavio čak, nevjerovatnih, 200 (dvije stotine) amputacija nogu, od kojih je veliki broj operisanih preživio.
Dalji razvoj i progres hirurugija doživljava krajem 18-og i u 19-om vijeku.
Niz naučnih otkrića toga doba omogućio je njen veoma ubrzan razvoj. Pronalasci: anestezije, asepse i antisepse, x-zraka, transfuzije i penicilina postali su osnova na kojima hirurgija, naročito savremena, postaje „nauka kada se uči, a umjetnost kada se primijenjuje“ (Roger)
Od ovih pronalazaka od posebnog značaja je primjena anestezije, iz prostog razloga jer je bol najveći problem u obavljanju svakog hirurškog zahvata. Prvu primjenu anestetika azot oksidula („veseli gas“) uradio je američki zubni ljekar Horace Wels 1844. godine prilikom vađenja zuba. Zatim su se u praksi pojavili i drugi anestetici, najprije eter pa hloroform. Pokušaj primjene hloroforma u akušerstvu naišao je na otpor najviših crkvenih dostojanstvenika jer u knjizi Starog zavjeta piše: “Rođenje djeteta dolazi s bolom.“ Kada je trebala da se poradja engleska kraljica Viktorija 1853. godine, (bio je to njen osmi porođaj i tada je rodila princa Leopolda) bilo joj je preporučeno od njenog akušera da se u cilju bezbolnog porođaja podvrgne dejstvu hloroforma, što je, takodje, naišlo na protivljenje ne samo crkvenih već i sekularnih ličnosti, koji su kraljicu savjetovali da ne prihvati anesteziju, na šta im je ona odgovorila: “Mi se porađamo i mi ćemo primiti hloroform.“ Ovim činom anestezija, odjedanput, postaje prihvatljiva i moderna.
Dodajte komentar