Institut za javno zdravlje Crne Gore je visokospecijalizovana zdravstvena ustanova na tercijarnom nivou zdravstvene zaštite, čija je djelatnost usmjerena na očuvanje i unapređenje zdravlja svih građana. Zadaci Instituta za javno zdravlje su usmjereni na promociju, prevenciju i zaštitu u oblasti javnog zdravlja. Institut obavlja zdravstvenu, naučno-istraživačku i nastavnu djelatnost. Institut za javno zdravlje, u skladu sa Dubrovačkom poveljom potpisanom 2001. od strane ministara zdravlja zemalja Jugoistočne Evrope, preuzima ključnu ulogu u jačanju kontrole i nadzora nad zaraznim i masovnim nezaraznim bolestima, očuvanju, unapređenju zdravlja, promociji zdravih stilova življenja, kao i jačanju institucionalnih kapaciteta i međusektorske saradnje u obezbijeđivanju kvalitetne hrane, vode i životne okoline, i uspostavljanju regionalnih mreža i sistema za prikupljanje i razmjenu informacija u domenu zdravlja.
Institut koordinira planove promocije zdravlja za Crnu Goru i nosilac je: stručnih zadataka na pripremi nacinalnih programa, razvojnih strategija, javno-zdravstvenih programa za savladavanje najozbiljnijih zdravstvenih problema u ustanovama, analiza zdravstvenog stanja stanovništva, zdravstvene ekonomike, menadžmenta, zdravstvene informatike i razvoja adekvatnih indikatora tih područja za određivanje kvaliteta zdravstvene zaštite. Institut ima posebnu ulogu u planiranju zdravstvene zaštite i obezbjeđenju stručno-metodološke pomoći u planiranju i ocjeni planova svih zdravstvenih subjekata.
Na svom dugotrajnom putu razvoja počevši od skromne Stalne bakteriološke stanice 1922. godine i Higijenskog zavoda na Cetinju osnovanog 1927. godine, do današnjeg, savremenog Instituta za javno zdravlje Crne Gore, ustanova je u kontinuitetu kadrovski jačala i razvijala se, pa je već devet decenija u službi naroda pružajući zdravstvenu zaštitu stanovništvu na lokalnom, regionalnom i državnom nivou. Istorijski posmatrano, aktivnosti koje je sprovodio Institut, u najvećoj mjeri su doprinijele da se u Crnoj Gori danas veoma rijetko obolijeva i još ređe umire od zaraznih bolesti od kojih je nekada obolijevalo na hiljade građana, sa visokim procentom posljedičnog invaliditeta i na desetine umrlih. Neke bolesti su eliminisane, neke eradicirane, pa danas manje umiremo i duže živimo. Tako je iskorijenjen endemski tifus, pjegavac, trahom i malarija 1964. godine, dok je posljednji slučaj dječje paralize registrovan 1973. godine, difterije 1977. godine, dok su se male boginje, crvenka, veliki kašalj registrovali pojedinačno do otpočinjanja djelovanja antivakcinalnog lobija.
Posebnu dodatnu vrijednost ovoj instituciji daje odluka Vlade Crne Gore sa početka ovog vijeka o njenom organizovanju kao visokospecijalizovane javno zdravstvene ustanove, kao baze Medicinskog fakulteta sa modernom koncepcijom i tehnološki opremljenim službama za katedre iz oblasti epidemiologije, higijene, ekologije, socijalne medicine, zdravstvene statistike, informatike, mikrobiologije i imunologije. Na talasu institucionalne podrške, 2010. godine je izgrađena nova, moderna zgrada Instituta, namjenski krojena po mjeri svih njegovih centara i službi. Uporedo sa unaprijeđenjem prostornih kapaciteta, obezbjeđuje se i najmodernija oprema i sredstva za laboratorijska ispitivanja i naučna istraživanja, edukaciju i terenski rad. Veoma se brzo podiže kadrovski potencijal u strukturi preventivno medicinskih specijalizacija zdravstvenih radnika i saradnika uz dostizanje naučnih zvanja magistara i doktora nauka. Posebna pažnja je posvećena njegovanju sopstvenog kadra spremnog da preuzme odgovornost u borbi sa ozbiljnim izazovima. Tako danas Institut za javno zdravlje ima 215 zaposlenih, od čega 12 doktora nauka (5 profesora i 2 docenta), 14 magistara nauka, 54 ljekara specijalista, 9 specijalista iz drugih oblasti u okviru domena djelatnosti Instituta (zdravstvena statistika i informatika, zdravstveni menadžment, sanitrna hemije, zaštita životne sredine, molekularna biologija, toksikološka hemija), 26 doktoranada, 9 ljekara specijalizanata iz oblasti, epidemiologije, medicinske mikrobiologije i socijalne medicine. Djelatnosti u Institutu za javno zdravlje ostvaruju se u organizacionim jedinicama, centrima, službama i odjeljenjima. Glavni kostur instituta čine Centar za prevenciju i kontrolu zaraznih bolesti, Centar za prevenciju i kontrolu nezaraznih bolesti, Centar za razvoj zdravstvenog sistema, Centar za promociju zdravlja, Centar za zdravstvenu ekologiju, Centar za medicinsku mikrobiologiju i Centar za nauku kojima podršku pruža administrativno-stručna služba.
Imajući prethodno u vidu, sasvim prirodno djeluje činjenica da je Institut za javno zdravlje prva akreditovana zdravstvena ustanova i prva licencirana naučnoistraživačka zdravstvena ustanova. Institut je jedini Centar izvrsnosti u sistemu zdravstva Crne Gore koji je bio jedan od partnera u prvom Centru izvrsnosti u Crnoj Gori i ponovo jedan od partnera jednog od dva najnovija Centra izvrsnosti . Takođe, prva je sertifikovana zdravstvena ustanova sa standardima MEST ISO 17025:2018 od 2010. godine, MEST ISO 9001:2016 od 2015. godine, MEST ISO 16636:2016 od 2019. godine. Cijeneći dostignuća ove institucije, Vlada Crne Gore je u sadejstvu sa Svjetskom zdravstvenom organizacijom i Mrežom za Jugosistočnu Evropu podržala njegovu nominaciju u Razvojni zdravstveni centar za nezarazne bolesti Mreže za Jugoistočnu Evropu. U cilju kontinuiranog podizanja sopstvenih kompetenci na viši nivo, Institut je trenutno u fazi uvođenja sljedećih standarda MEST ISO 14001:2016, MEST ISO 45001:2018, MEST ISO 15189:2013. U 2019.godini laboratorije Odjeljenja za sanitarnu hemiju i ekotoksikologiju su usvojile novi standard 17025:2017 i odradile sve pripremne aktivnosti u vezi sa akreditacijom laboratorija za 59 novih metoda iz oblasti kvaliteta i bezbjednosti hrane i vode.
U dijelu svoje djelatnosti Institut svojim znanjem i ekspertizama pomaže Ministarstvu zdravlja i daje stručan doprinos u kreiranju zdravstvenog sistema pripremajući ili učestvujući u pripremi standarda i normativa, strategija i programa, zakona i podzakonskih akata, kao i svih dokumenata koji omogućavaju adekvatno sprovođenje i vođenje reforme, uređivanje i podizanje zdravstvenog sistema i zdravstvene zaštite na viši nivo. Tako je kao neophodno sredstvo u vođenju zdravstvene statistike pripremljeno i prvo crnogorsko izdanje Međunarodne klasifikacije bolesti, deseta revizija.
Danas Institut, kao glavni upravljač podacima u zdravstvu, sakuplja i objavljuje godišnje izvještaje o zaraznim bolestima, imunizacijama, AIDS-u, namirnicama, vodi za piće, te Statistički godišnjak o zdravstvenom stanju stanovništva Crne Gore.
Imajući na umu da na očuvanje i unaprijeđenje zdravlja utiču mnogi faktori koji su široko rasprostranjeni i ne poznaju granice država, Institut je uvijek težio saradnji sa sličnim institucijama iz regiona, potpisujući memorandume o saradnji sa prestižnim institutima u regionu i Evropi, kao što su: Institut Superiore di Sanita, Rim, Italija, Nacionalni institut za zarazne bolesti „Lazzaro Spallanzani“ Rim, Univerzitet „Campus Bio-Medico of Rome“, Institut „Robert Koch“, Njemačka, Nacionalna škola za javno zdravlje, Grčka, Nacionalni institut za javno zdravlje Slovenije, Institut za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut“, Institut za javno zdravlje Vojvodine. U toku 2019. godine, Institut je postao partner u novom Centru izvrsnosti FoodHub čiji je nosilac UDG.
Institut je, poštujući načelo kontinuiranog traganja za naučnom istinom, učestvovao u oko 40 istraživačkih projekata, sam ili sa partnerima iz zemlje, regiona i svijeta. Tokom 2019. godine, Institut za javno zdravlje je učestvovovao u izradi 7 preporuka, programa, studija, pravilnika, nacionalnih planova. Tokom cijele godine je sprovođen aktivni nadzor nad akutnom flakcidnom paralizom u cilju održavanja statusa „polio free“. Tradicionalno je obilježena “Proljećnja evropska nedjelja testiranja na hepatitis i HIV” i “Dan borbe protiv AIDS-a”.
Servisiranje svakodnevnih potreba građana i drugih subjekata je rezultiralo impresivnim podacima o izvršenih 21166 sanitarnih pregleda, ispitivanju 340 uzoraka otpadnih voda, laboratorijskih analiza 18 uzoraka vazduha, analiziranih 297 uzoraka bazenske vode, 223 izlaska na teren u cilju preduzimanja mjera za sprječavanje nastanka masovnog obolijevanja, registrovanih 8433 slučajeva zaraznih bolesti koje podliježu obaveznom prijavljivanju, registrovanih 1895 oboljelih od gripa i bolesti sličnih gripu kao i 58429 oboljelih od akutnih respiratornih infekcija. U Savjetovalištu za ishranu obavljen je 601 pregled i 842 kontrola, sprovedeno je 25 EpiTel konferencija, 1545 konsultacija putem sastanaka, telefonskih konferencija i direktnog kontakta sa ljekarima.
2019. godinu obilježila je intenzivirana aktivnost Instituta za javno zdravlje u oblasti nadzora nad zaraznim bolestima. Kao da su slutili da se bliže krizna vremena izazvana nevidljivim, svirepim neprijateljem sa prijetnjom da ugrozi zdravlje i život ljudi. Tako je kroz saradnju sa Institutom za javno zdravlje “Robert Koh” iz Berlina, osoblje Instituta osnaženo novim saznanjima u istraživanju epidemija, brze procjene rizika, korišćenja lične zaštitne opreme. Sa istim ciljem adekvatnog odgovora u stanju epidemije, sprovedena je i zdravstvena edukacija članova porodica i kolektiva o zaštiti od zaraznih bolesti. U saradnji sa Direktoratom za vanredne situacije Ministarstva unutrašnjih poslova, Institut za javno zdravlje je završio rad na dokumentima procjene rizika od katastrofa (epidemije, poplave, CBRN). Učestvovali su i u studiji „Procjena i smanjenje rizika od katastrofa” – The European Science & Technology Advisory Group (E-STAG).
Od posebnog je značaja u ovom segmentu djelovanja sprovođenje kontinuirane aktivnosti regulisanih Međunarodnim zdravstvenim pravilnikom (IHR), što je za rezultat imalo uspješnu prezentaciju Crne Gore na ministarskoj konferenciji u Istambulu, kao i 19 pripremljenih radnih svezaka i prezentacija za Zajedničku eksternu evaluaciju (JEE -Joint External Evaluation) za svaku oblast nadzora kontrole i prevencije zaraznih bolesti. Konačno, u periodu od 27-31. maja 2019. godine u Crnoj Gori je od strane Svjetske zdravstvene organizacije realizovana misija SZO za Zajedničku eksternu evaluaciju u okviru koje je indikator sistema nadzora Centra za kontrolu i prevenciju zaraznih bolesti Instituta za javno zdravlje, od strane eksperata SZO ocijenjen najvećom ocjenom 5.
Da je ova petica bila u potpunosti zaslužena, pokazao je Institut za javno zdravlje samo nekoliko mjeseci kasnije na djelu, u praksi, dokazujući da uloženi trud u podizanje svijesti o značaju preventivnih aktivnosti na suzbijanju zaraznih bolesti nije bio uzaludan. Naprotiv! Institut za javno zdravlje je svo akumulirano znanje pretočio u fantastičan poduhvat očuvanja zdravlja i života građana Crne Gore. Njegova veličanstvena uloga u vođenju epidemije SARS-CoV-2 je proizvod višedecenijskog iskustva, postepeno ugrađivanog u genetski materijal brižljivo biranog kadra, koje ga je prenosilo sa koljena na koljeno, cijeneći i ne zaboravljajući svoje učitelje.
Zato nije iznenađenje što je Institut za javno zdravlje Crne Gore 31. decembar 2019. godine, kada je Narodna Republika Kina prijavila Svjetskoj zdravstvenoj organizaciji grupisanje slučajeva atipične pneumonije sa zajedničkom epidemiološkom karakteristikom u gradu Vuhan, dočekao spreman, naoružan znanjem, uhodanošću sistema, rutinskom primjenom pravila i standarda. Iskazani profesionalizam u pripremi za kriznu situaciju, mudar menadžement koji nije dozvolio da virus upravlja nama, već da mi upravljamo njime, bacio je novo svijetlo na funkcionisanje crnogorskog zdravstvenog sistema i uvrstio ga među najspremnije u Evropi i svijetu. Zato Institut za javno zdravlje zaslužio i dobio “13. julsku nagradu” 2020. godine kao priznanje pregoran rad na prevenciji koji je poslužilo svrsi spašavanja zdravlja i života ljudi.
Institut za javno zdravlje Crne Gore
Add comment