Po podacima SZO za Evropu i SAD koje je Brajović saopštila, u prosjeku se kod 30-40% slučajeva ne primjenjuju troškovno isplative intervencije, uprkos činjenici da su one zasnovane na naučnim dokazima. Gotovo 1/4 slučajeva pacijenata bude pružena zdravstvena usluga koja predstavlja rizik po njihovo zdravlje, kao i zdravstvena usluga koja im nije potrebna. Podsjetivši na nedavno usvajanje Predloga zakona o kontroli pušenja, Brajović je upozorila da je već 1950. bilo poznato koliko je ono štetno. Bilo je potrebno, upozorila je ona, 7-8 godina da ti naučni dokazi ostvare svoj efekat u smislu donošenja prvih zakonskih mjera, a gotovo 50 godina da se uspostavi globalno poznata Tobacco free inicijativa.
Taj raskorak se objašnjava, između ostalog, time da istraživanje još uvijek nema mjesto kakvo bi trebalo da ima, da mu se generalno ne daje značaj, kao i time da rezultate istraživanja nije baš jednostavno upotrebiti. Oni se, po objašnjenju Brajović, ne reprezentuju od strane istraživača na efektivan način (zbog tehničkog žargona i sl.). Kreatori politike su obično političari kojima su naučni dokazi potrebni što prije, a u pitanju je naučni proces za koji je potrebno vrijeme. Takođe, evidentan je i nedostatak mjesta i prilike da kreatori politike sa različitim partnerima u procesu razgovaraju. Kreatori politika i istraživači kao da žive u odvojenim, skoro pa paralelnim svjetovima, i to je zapravo razlog zbog kog slaganje zajedničke cjeline postaje gotovo nemoguća misija.
Ukazujući na prirodu naučnih dokaza, kao i na činjenicu da su podaci kojima operiše SZO u konkurenciji sa mnoštvom drugih faktora, Brajović je navela primjer situacije pri kojoj imamo obilje dokaza o štetnosti zaslađenog pića u populacije djece, ali kada kreator politike predloži određenu mjeru, suoči se sa drugim izvorima uticaja koji blokiraju taj proces. Nadležni u SZO-u, objasnila je Brajović, više ne govore o politici zasnovanoj na dokazima, nego o politici koja je informisana, koja ugrožava ono što je nauka, što su naučni dokazi i ono što su provjereni podaci. 2005. godine zemlje članice zatražile su od SZO-a da preduzme mjere po pitanju regulacije navedenog raskoraka. Donijeta je Rezolucija i uspostavljena mreža Evidence-informed Policy Network (EVIPNet) 2012, čiji je cilj u unapređivanju kapaciteta za kreiranje zdravstvene politike u izučavanju dokaza na način što okuplja sve aktere procesa.
Objašnjavajući način funkcionisanja navedene mreže, Brajović je navela da je ona aktivna u 21-oj zemlji regiona, u Crnoj Gori, takođe. U okviru predviđenih djelatnosti Crna Gora je, saopštila je Brajović, odabrala kontrolu antimikrobne rezistancije kao jedan od prioriteta.
Imajući u vidu nedovoljnu podršku za upotrebu naučnih dokaza u zdravstvenoj politici, Brajović je saopštila da se upravo kroz EVIPNet u regionu Evrope pruža podrška zemljama članicama da jačaju vještine i kapacitete za proces prenosa znanja, u ovom procesu od onih koji su generatori znanja, podataka, informacija ka onima koji su kreatori politika i prezentatori tih politika. Takođe, pruža se prilika da se uspostavljaju operativna partnerstva, kao i za kontinuiranu upotrebu dokaza i znanja na sistematičan i transparentan način.
Anita Đurović
Add comment