Uzrok nastanka karcinoma prostate još uvijek nije poznat. Epidemiološke studije ukazuju na to da različiti faktori mogu biti od značaja za njegovu pojavu i da oni počinju da djeluju relativno rano u toku života, ispoljavajući zatim neprekidno svoje dejstvo. Eksperimentalna i klinička ispitivanja pokazuju da u razvoju karcinoma prostate djeluju dvije vrste faktora. „Faktori inicijacije” izazivaju „malignu transformaciju” epitela žljezdanih mješkova i izvodnih kanalića prostate. Pod dejstvom faktora inicijacije od normalnih ćelija nastaju maligne ćelije koje imaju sposobnost neograničenog razmnožavanja, invazije normalnih tkiva i sposobnost metastaziranja.
Faktori inicijacije nažalost još nijesu tačno poznati. Bolje su proučeni „faktori promocije”, koji stimulišu već stvorene kancerske ćelije na ubrzani rast. U faktore promocije spadaju: muški polni hormoni, nasljedna sklonost, način ishrane, uticaj spoljašnje sredine, a možda i neki virusi.
Genetska dispozicija označava nasljednu sklonost ka pojavi karcinoma prostate, kao što je dokazano i kod nekih drugih tumora. Prenosioci nasljednih osobina su tzv. hromozomi, koji se nalaze u jezgru ćelije. U ćelijama čovjeka se nalazi 46 hromo-zoma, od kojih su dva (X i Y hromozom) važni za određivanje pola individue. Hromozomi se sastoje od manjih bioloških jedinica koje se zovu geni. Pojedini geni ili grupe gena prenose određene nasljedne osobine (boja očiju, građa tijela i druge tjelesne osobine). Otkriveni su i geni koji utiču na pojavu nekih formi karcinoma. Postoje dvije grupe ovih gena. Geni koji kontrolišu normalne procese sinteze proteina zovu se „protoonkogeni”, a njihove abnormalne varijante koje dovode do maligne transformacije ćelija nazivaju se „onkogeni”. Drugu grupu čine tzv. „geni supresori tumora”, koji normalno sprečavaju pojavu tumora. Inaktivacija supresorskih gena dovodi do pojave kancerskog rasta. Kratko se može reći da aktivacija onkogena ili inaktivacija „tumor-supresornih gena” može biti odlučujući faktor za razvoj karcinoma.
Normalne ćelije prostate mogu biti izložene stalnim ili ponovljenim uticajima, koji izazivaju oštećenje genoma (skup svih gena), što stimuliše „neoplastičnu transformaciju” ćelija. Ovo oštećenje genoma može biti izazvano raznim faktorima sredine, u koje spada i nepravilna ishrana. Poremećaj inaktivacije različitih kancerogenih materija takođe može biti uzrok oštećenja genoma. Genetske abnormalnosti nastaju i zbog mutacija, abnormalnih promjena nekih gena koje omogućavaju sintezu abnormalnih proteina. To mijenja funkciju oboljelih ćelija, koje više ne podliježu normalnim regulatornim uticajima u tijelu. Većina ovih mutacija je stečena i one nastaju u toku života. Rijetko kada su mutacije gena nasljedne i čine osnovu za hereditarnu formu karcinoma. Kao posljedica ovih mutacija nastaje aktivacija protoonkogena u aktivne onkogene, ali dolazi do inaktivacije gena supresora tumora. Većina karcinoma prostate ispoljava oštećenje somatskog (tjelesnog) genoma, koje se, međutim, razlikuje od slučaja do slučaja. Oksidativno oštećenje genoma može biti izazvano zapaljenjskim procesima, jonizujućim zračenjem, steroidnim hormonima, raznim toksinima i sastojcima hrane. Organizam je, znači, izložen dejstvu različitih kancerogenih uticaja čija inaktivacija može biti poremećena različitim mehanizmima.
Naša današnja saznanja o genetskim poremećajima kod muškaraca sa karcinomom prostate, relativno su oskudna. Analize genetskog materijala ukazuju da su abnormalnosti hromozoma 8, 10 i 16 udružene sa inicijacijom karcinoma prostate. Mutacija gena je promjena genetskog materijala čije se posljedice prenose i na potomstvo. Mutacija p53 gena, koji je inače jedan od poznatih „tumor-supresornih gena” opisana je i u ćelijama karcinoma prostate i njegovih metastaza. Ovo potvrđuje da su specifični geni značajni za nastanak karcinoma prostate.
Hereditarni karcinom prostate je vrsta karcinoma koji nastaje zbog nasljeđivanja naročitog gena, lokalizovanog na hromozomu 1. Zbog ove lokalizacije ovaj gen je poznat kao hpk 1. Nasljedni karcinom prostate srećom nije čest. Na hereditarnu formu otpada samo 9% ukupnog broja karcinoma prostate. Karakteristično je da se nasljedni karcinom javlja u relativno mladim godinama. Gotovo % muškaraca sa nasljednim karcinomom prostate ima manje od 55 godina u vrijeme postavljanja dijagnoze. Takođe je karakteristično da 1/3 muških članova u porodici čiji jedan član ima hereditarni karcinom, nosi ovaj specifični gen (HPC 1). U ovakvim porodicama može da oboli veći broj muških članova u relativno mlađoj dobi.
Pored gena lokalizovanog na hromozomu 1, nađen je i lokus (mjesto) prijemčivosti na X hromozomu. Neka ranija ispitivanja ukazivala su na moguću nasljednost karcinoma prostate vezanu za X hromozom. U novije vrijeme ispitivanje 360 porodica sa karcinomom prostate (SAD, Finska, Švedska) pokazalo je da oko 16% bolesnika sa karcinomom prostate ima abnormalni gen na X hromozomu. Na nasljednu sklonost nekih bolesnika ukazuje i pojava „porodične forme” karcinoma prostate. Termin „familijarni karcinom” upotrebljava se kada dva bliska člana porodice (otac i sin ili dva brata) imaju karcinom prostate. Rizik od razvoja karcinoma prostate veći je 2-3 puta kod muškaraca čiji su otac ili brat imali ovaj karcinom. Rizik je nešto manji (1,7 puta) ako je karcinom prostate imao muški rođak u drugom stepenu srodstva (djed, ujak ili stric). Rizik je, međutim, 8 puta veći ako su od karcinoma bolovala dva muška rođaka, jedan u prvom, drugi u drugom stepenu srodstva. Muškarci iz ovakvih porodica treba da se redovno pregledaju 2 puta godišnje, već poslije 40-te godine života, zato što se familijarna forma karcinoma javlja u mlađim godinama (prosječno 55 godina), češće nego u opštoj populaciji (prosječno 70 godina). Abnormalni geni nasljeđuju se kao dominantno svojstvo. Ipak se može reći da su genetičke abnormalnosti kao uzrok karcinoma prostate rijetke. One nijesu nađene kod više od % bolesnika.
Add comment