Brojni podaci ukazuju na značaj rasnog faktora. Karcinom prostate je znatno češći kod pripadnika bijele rase nego kod žute rase (godišnje oboli 20-40 od 100.000 muškaraca). Tako je karcinom prostate relativno rijedak kod muškaraca u Japanu (4-10 na 100.000 muškaraca godišnje), u Indiji (6 na 100.000) i Kini (15 na 100.000), Singapuru i Hong-Kongu (5 na 100.000). U SAD-u je učestalost kliničkog karcinoma prostate dva puta veća kod crnih nego kod bijelih Amerikanaca, a kod ovih je 2 puta veća nego kod Japanaca koji žive u SAD-u. Rizik od karcinoma prostate iznosi oko 10% za Afroamerikance, a samo 5% za bijele Amerikance. Karcinom prostate javlja se kod crnih Amerikanaca u relativno mlađem uzrastu i ima veći maligni potencijal, veću smrtnost i lošiju prognozu nego kod bijelih Amerikanaca.
Svi ovi podaci ukazuju na značaj rasnog i etničkog faktora za pojavu karcinoma.
Odavno se sumnja da hormoni imaju uticaj na nastanak i dalji razvoj karcinoma prostate, ali su dokazi u prilog ovom mišljenju više indirektne prirode. Poznato je da evnusi (muškarci kastrirani prije puberteta) ne obolijevaju od raka prostate. Isto važi i za evnuhoide, muškarce kastrirane u mlado adultno doba. To, međutim, može biti posljedica slabe razvijenosti žljezdanog epitela zbog nedostatka muških polnih hormona (androgena), tako da faktori odgovorni za postanak raka prostate nemaju osjetljivu podlogu za svoje dejstvo.
Značajno je da se pubertet sa zakašnjenjem javlja kod muškaraca koji kasnije obolijevaju od karcinoma prostate. Karcinom je češći kod muškaraca koji u toku života ispoljavaju veću seksualnu aktivnost, uz sklonost ka promiskuitetu. Kao uzrok se pominje poremećaj metabolizma polnih hormona, pri čemu nastaju kancerogene materije, ali ova hipoteza do sada nije dokazana. Poznata je velika zavisnost karcinoma prostate od prisustva normalnih količina androgena. U njihovom prisustvu rast karcinoma prostate je mnogo brži nego ako se njihov nivo značajno smanji, što se koristi u svrhu liječenja. Povećani nivo ženskih polnih hormona (estrogena) usporava razvoj karcinoma prostate. U bolesnika sa cirozom jetre karcinom prostate se rijetko kada javlja, zbog visokog nivoa estrogena u cirkulaciji koje u nedovoljnoj mjeri neutrališe bolesna jetra.
Iako nema dokaza da hemijske materije djeluju kao izazivači karcinoma prostate (karcinogeni agensi) ili kao pomažući faktori za razvoj tumora (kokarcinogeni) zapaženo je da su izvjesne profesije udružene sa većim rizikom. Rizik od pojave karcinoma prostate veći je kod radnika u tekstilnoj i hemijskoj industriji, industriji gumenih proizvoda, kod štampara i radnika izloženih dejstvu kadmijuma. Neki su našli veću učestalost ovog karcinoma u gradovima, što pripisuju zagađenju vazduha. Drugi su našli veću učestalost kod zemljoradnika, zbog dejstva materija koje se upotrebljavaju u poljoprivrednoj proizvodnji (sredstava protiv štetočina, sredstava za fertilizaciju). Uživanje alkohola i duvana nema uticaja na pojavu oboljenja. Ipak je zapažena nešto češća pojava u jakih pušača (više od 40 cigareta dnevno).
Moguće je da neki virusi igraju ulogu u pojavi raka prostate, ali direktnih dokaza nema. U tkivu prostate utvrđene su elektronskom mikroskopijom virusne čestice, ali njihov uzročni značaj nije dokazan. Izgleda da način ishrane može da ima izvjestan značaj. Niska učestalost raka prostate u Japanu nije uslovljena samo rasnim osobinama, već i načinom ishrane, u kom preovlađuje riblje meso, zeleno i žuto povrće, bogato vitaminima C, E i A. Među japanskim emigrantima u SAD raste učestalost raka prostate kada tamo prihvate uobičajenu ishranu bogatu životinjskim mastima, mesom, jajima i uljima. Visok sadržaj životinjskih masnoća može da utiče na metabolizam holesterola i steroidnih hormona. Pri spremanju mesa nastaju neke materije (nitrozoamini) koje imaju kancerogeno dejstvo.
Iz svega se može zaključiti da za pojavu raka prostate nije odgovoran samo jedan faktor, već više njih. Za pojavu raka prostate vjerovatno je potrebno kompleksno dejstvo više raznih materija koje treba da određeno vrijeme i u određenoj količini djeluju. Koje su to materije i kakav je tačan način njihovog dejstva, još nije poznato.
Autori:
Prof. dr Bogdan Pajović Dr Nemanja Radojević Marko Vuković, student VIgodine Medicinskog fakulteta u Podgorici
Add comment