Karakteristike zapaljenskih oboljenja disajnih puteva kod djece predškolskog uzrasta

Branhamela i zlatni stafilokok veoma rijetko uzrokuju teže infekcije disajnih puteva i nije ih potrebno liječiti. Kad je riječ o hemofilusu i pneumokoku, treba znati da među tim bakteri­jama postoje opasniji (agresivniji) sojevi koji mnogo češće izazivaju komplikacije kod djece (zapaljenje uha, zapaljenje pluća, sepsu i sl.). Protiv agresivnih sojeva hemofilusa (tzv. tip B sojevi) sva se djeca vakcinišu već u drugom mjesecu života i do 18 mjeseci starosti prime četiri doze vakcine. Otkako je ta mjera uvedena u imunoprofilaksi, nije bilo smrtonosnih infekcija uzrokovanih tim tipovima hemofilusa influence. I među pneu-mokokima postoje agresivni sojevi. Kod nas još nije u redovnom kalendaru vakcinacije vakcina protiv sedam najagresivnijih sojeva koje se primjenjuje po istom rasporedu kao i vakcina protiv hemo­filusa influence tipa B (Hib). Za nešto stariju djecu (nakon dvije godine starosti) djelotvorna je vakcina koja štiti protiv 23 soja pneumokoka. Primjenjuje se samo u jednoj dozi i znatno je jeftinija od vakcine koja se daje odojčadi. Postoje i vakcine u obliku kapi ili praha. One sadrže razmrvljene bakterije i tako podstiču stvaranje antitijela. Problem je što je njihova djelotvor­nost znatno manja od vakcina koja se primjenjuju u obliku injekcija, a povoljan učinak može se očekivati tek kod tro-godišnjaka (do tog uzrasta ne dovode do stvaranja dovoljnih količina antitijela).

Postavlja se pitanje – kako smanjiti učestalost i težinu zapaljenja disajnih puteva? Prije svega treba osigurati optimalne uslove kako bi prirodni mehanizmi odbrane bili što eikasniji. Optimalna ishrana (zdrava i raznovrsna), fizička aktivnost i bora­vak na svježem vazduhu svakako će doprinijeti boljoj kontroli infekcije. Uz to, treba redovno odstranjivati gnojni sekret iz nosa (ispiranjem nosa iziološkim rastvorom i aspiracijom istog). Taj rastvor će usporiti razmnožavanje bakterija i omogućiti organizmu uspješniji nadzor nad infekcijom. Kod djece sa alergijskim riniti-som (kijavicom) tegobe će biti manje izražene.

Uz tegobe sa dugotrajnim curenjem nosa i kašljanjem, djeca u predškolskoj ustanovi dva-tri puta mjesečno dobiju povišenu tjelesnu temperaturu. Najčešće je riječ o različitim virus-nim infekcijama koje „prolaze” kroz kolektiv svakih sedam do deset dana. Upravo je to razlog zašto kod djece koja pohađaju kolektiv najčešće susrećemo tzv. miješane infekcije (virusne i bakterijske). U tom slučaju dijete svakako treba odvesti pedijatru koji će procijeniti stanje djeteta.

Rani polazak u jaslice povezan je sa znatno češćim oboli­jevanjem djece (u prosjeku i do tri puta mjesečno). Tek nakon treće godine boravka u kolektivu učestalost obolijevanja pada na nivo učestalosti obolijevanja djece koja ne pohađaju kolektiv. Nakon što trogodišnje dijete prvi put krene u vrtić, izloženo je jednoj do dvije epizode zapaljenja disajnih puteva godišnje, a nakon dvije godine učestalost opada na nivo djece koja ne pohađaju kolektiv. Djeca koja imaju starijeg brata i sestru koji pohađaju vrtić bivaju imunizovana kod kuće, pa kad dođe vrijeme za njihov polazak u vrtić, rjeđe obolijevaju i ranije razviju otpor­nost prema uzročnicima koji izazivaju zapaljenje disajnih puteva.

Zapaljenja disajnih puteva češće se javljaju u gradovima, što se povezuje sa većom koncentracijom djece, većim stepenom zagađenosti vazduha i prosječno dužim boravkom u zatvorenim prostorima. Uz to, djeca izložena pasivnom pušenju imaju dva-tri puta veću učestalost zapaljenja disajnih puteva. Posebno su pogođena djeca koja imaju alergijski bronhitis jer je njihova sluznica zbog alergije manje otporna na nepovoljne činioce iz okoline (dim, infekcije…).

Učestalost obolijevanja od zapaljenja disajnih puteva ne smanjuje se ako dijete tokom dana boravi kraće u vrtiću. Dakle, i djeca koja posjećuju igraonicu na samo sat-dva jednako će često obolijevati kao i ona koja su na cjelodnevnom programu! Jedino u slučaju postojanja upala srednjeg uha, duži boravak u vrtiću ima za posljedicu veću učestalost, vjerovatno zato što se duže ne čisti nosna šupljina, što dovodi do nastanka zapaljenja uha.

Kako spriječiti bolesti disajnih puteva?

Poznato je da su najzdravija djeca ona koja se u adekvatno vrijeme igraju napolju. U čemu je tajna njihovog zdravlja?

Treba obezbijediti svjež i vlažan vazduh – bolesti disajnih puteva najčešće se javljaju u jesen i zimu. Tada djeca uglavnom borave u zatvorenim, zagrijanim prostorijama. Sluznica disajnih puteva luči sluz u kojoj se nalaze zaštitna antitijela. Nakon što na sluznicu dospije bakterija, na nju se vezuju antitijela i uništavaju je. Na sluznici se, uronjene u sluzi, nalaze treplje koje je čiste gurajući sekret prema ustima. Pri prekomjernom grijanju suv vazduh isušuje sluznicu disajnih puteva: sluz se zgusne, nema antitijela, treplje koje imaju ulogu čistača sluznice slijepe se -čišćenje sluznice prestaje i ona postaje suva i ranjiva. Izlaskom na svjež i hladan vazduh, sluznica reaguje i počinje pojačano da luči sekret (djeci curi nos kad je zima, suze oči). Time se pojačava efekat čišćenja. Uz to, djeca se na otvorenom više kreću. Disanje i strujanje vazduha u disajnim putevima brže je, pa se bolje odstranjuju štetne čestice sa sluznice disajnih puteva. Ovo važi za djecu koja se pravilno hrane i adekvatno odijevaju!