Osteoartritis je oboljenje koje je široko rasprostranjeno i spada u degenerativna oboljenja zglobova. To je najčešće degenerativno oboljenje zglobova koje, prema podacima iz SAD-a, zahvata oko 9% američke populacije, odnosno 21 od oko 300 miliona stanovnika SAD-a. Oko jedne četvrtine ambulantnih posjeta ljekaru otpada na ove pacijente, a još upečatljivije djeluje podatak da se čak oko 50% svih prepisanih nesteroidnih reumatika daje oboljelim od osteoartritisa. Utvrđeno je da čak 80% ljudi starijih od 65 godina ima radiografski verifikovan artritis na određenom zglobu.
Osteoartritis se najčešće javlja na zglobovima šaka, na kičmenom stubu i nosećim zglobovima – kukovima i koljenima – gdje ima poseban značaj. Naziva se i artirtis trošenja i habanja, jer počinje postepeno, već u trećoj deceniji, ali svoju punu ekspanziju doživljava u kasnim godinama, odnosno nakon 50-te ili 60-te godine života. Primarno, ova bolest nastaje zbog oštećenja zglobne hrskavice, ali zahvata i okolozglobne strukture, tj. subhondralnu kost, ligamente, kapsulu, sinovijalnu membranu i okolne mišiće, tako da s vremenom dolazi do sve većeg propadanja zgloba, koji se poslijedično deformiše i uvećava. Kao posljedica tog bujanja kostnog i mekih tkiva dolazi do smanjenja obima pokreta zahvaćenih zglobova (iako ponekada zglob može i postati „razlabavljen”, sa patološkim povećanjem obima pokreta u njemu), kao i do pojave bola, otoka i povremenog sinovitisa. Bol je u osteoartritisu mehaničkog karaktera, a to znači da je intenzivniji nakon izičke aktivnosti, tj. nakon opterećenja zgloba, a smanjuje se pri mirovanju. Za ovo oboljenje karakteristična je i pojava krepitacija pri pokretima zgloba, a što se javlja zbog oštećenja hrskavice zgloba, te zbog direktnog kontakta „kost o kost”, kao i kratkotrajna jutarnja ukočenost zgloba, obično trajanja izmedju 5 i 15 minuta, rijetko dužeg trajanja, izuzev pri pojavi sinovitisa.
Prevashodno treba voditi računa o preventivi nastanka osteoartritisa. Prvo i osnovno su svakodnevne šetnje koje moraju da budu vršene po ravnoj podlozi. Mora da postoji rekreativno bavljenje sportovima niskog intenziteta, umjeren rad bez pretjeranog mehaničkog opterećenja zglobova, redovno vježbanje zbog održavanja muskulature jakom, kao i održavanje normalne tjelesne težine. Postoji naslijedna sklonost za oboljevanje od osteoartritisa, pa je ovo boljenje veoma često prisutno kod više članova iste porodice. Gojaznost je, uz faktor nasljeđa, jedan od osnovnih faktora nastanka oboljenja. Česta je udruženost osteoartritisa sa povećanom tjelesnom težinom, povišenim krvnim pritiskom i varikozitetima. Ovim pacijentima se preporučuje izbalansirana mediteranska ishrana, bazirana na svježem voću i povrću, sprovođenje vegeterijanske dijete, uz upotrebu maslinovog ulja, mlijeka i mliječnih proizvoda.
Treba izbjegavati sportove u kojima postoji mogućnost povrede: fudbal, rukomet, kontaktni sportovi, dizanje tegova. Jedna švedska studija, sprovođena na muškarcima starosti 50-80 godina, pokazuje da se koksartroza čak 4 puta češće javlja kod osoba koje su se bavile sportom u odnosu na kontrolnu grupu koju su činile osobe istog životnog doba koje se nisu bavile sportom.
Piše: Doc. dr Dušan Mustur, spec. fizijatar i reumatolog
Add comment