Šta je to „lijek budućnosti” i zašto ga tako nazivaju? Matične ćelije. Šta su matične ćelije, kakve su sve njihove mogućnosti u terapijskoj primjeni, šta su to banke matičnih ćelija, u čemu je razlika između privatnih i javnih, i zašto je dobro investirati u zdraviju budućnost?
Nauka svakim danom napreduje i napredovala je u pravcu regenerativne medicine, koju nazivaju medicinom 21-og vijeka. Regenerativna medicina je nova grana nauke koja u liječenju određenih bolesti koristi matične ćelije, farmakologiju i hirurgiju. Skoro svi evropski univerziteti oformili su katedre za regenerativnu medicinu.
Matične ćelije su osnovne ćelije ljudskog organizma, „građevinski blokovi”, tijela od kojih svi potičemo. Od kose, preko organa, kože, sve je nastalo od matičnih ćelija. Sve se razvija u toku embrionalnog razvoja i kada se čovjek rodi u perifernoj krvi i koštanoj srži zadržava određeni broj matičnih ćelija. Te ćelije služe za obnovu organizma dok god smo živi.
Potencijal matičnih ćelija da se razviju u drugu ćeliju i da bolesnu ćeliju zamijene zdravom, prepoznat je u medicini kao nova mogućnost u liječenju. To nije nova ideja. Stara je duže od 30 godina, od kada je otkriveno da u pupčanoj vrpci postoji veliki broj matičnih ćelija koje su imuno naivne, jako vitalne i upotrebljive.
Prva istraživanja matičnih ćelija sprovedena su sedamdesetih godina prošlog vijeka u Americi. Prva klinička upotreba matičnih ćelija u terapiji ostvarena je 1988. god. To se dogodilo u Parizu, u bolnici Sent Louis, kada je prof. Elena Glikvan izliječila dječaka koji je patio od hronične urođene anemije. Sva dalja klinička ispitivanja čekala su razvoj tehnologije u cilju kvalitetnog uzorkovanja, zamrzavanja i odmrzavanja istih. Zato je danas ta priča realnija i konkretnija.
Prikupljanje matičnih ćelija etički je dozvoljeno i opravdano, bezbolno i bezopasno po majku i dijete. U svijetu je do sada uspješno realizovano oko 10.000 transplantacija matičnih ćelija u cilju liječenja raznih bolesti.
Zanimljivo je da se u Španiji uzorci iz krvi pupčanika i tkivo pupčanika čuvaju prilikom svakog porođaja, kada god je to moguće, bez obzira na to da li je u pitanju carski rez ili vaginalni porođaj.
Kao standardne procedure prihvaćene su transplantacije matičnih ćelija hematopoeze za liječenje određenih oblika hematoloških i drugih maligniteta (leukemija, limfomi, neuroblastom), određenih hematoloških oboljenja (aplastična anemija, talasemija, insuficijencija koštane srži) i nekih drugih bolesti imunog sistema.
Pored matičnih ćelija hematopoeze, primjenu u kliničkoj praksi našle su i matične ćelije koje su izolovane iz epitela kože i rožnjače, koje se koriste u transplantaciji tkiva kože nakon opekotina ili zamjena epitela rožnjače. Koriste se za transplantaciju ćelija u različitim neurološkim poremećajima kao i neurodegenerativnim stanjima kao što su Parkinsonova i Alchajmerova bolest, ali i za liječenje kardiovaskularne bolesti, infarkta miokarda, kardiomiopatije, reumatoloških oboljenja, dijabetesa tipa I.
Pored velikog napretka u ovim istraživanjima, mnogi postupci terapeutske primjene matičnih ćelija još uvijek se smatraju eksperimentalnim jer se nalaze u fazi pretkliničkih ili u početnim fazama kliničkih ispitivanja.
Američka organizacija FDA odobrila je kliničko ispitivanje liječenja cerebralne paralize matičnim ćelijama gdje će biti tretirano 40-oro djece starosti od nekoliko mjeseci do 10 godina. Drugo važno kliničko ispitivanje koje je u toku jeste ispitivanje zamjene matičnih ćelijama oboljele ćelije pankreasa, što daje veliki značaj u liječenju dijabetesa tipa 1.
Započeto je i kliničko ispitivanje obnove povreda matičnim ćelijama kičmenog stuba. U to ispitivanje uključen je pacijent iz Srbije. Naravno, mora se napomenuti da kod takvih pacijenata i 30% poboljšanja predstavlja veliki uspjeh.
Posljednjih godina svjedoci smo rastućeg optimizma i naučnika i ljekara u vezi velikog potencijala koji matične ćelije nude u liječenju širokog opsega bolesti i stanja. Međutim, ono što se za sada zna i što je klinički potvrđeno jeste liječenje određenog broja bolesti. Tačno je da ove ćelije predstavljaju ogroman potencijal, ali moramo znati da nijesu svemoguće!
Naravno, sve što je novo mora i da zaživi u širokoj kliničkoj praksi. Od novih stvari se nekad očekuje i više nego što one u datom trenutku mogu da ponude. Kao po pravilu, uvijek prvo nastupa oduševljenje, favorizovanje, ali i nipodaštavanje, da bi na kraju sve našlo svoje pravo mjesto.
Poznati kardiolog sa Medicinskog fakulteta u Beogradu, prof. Ostojić sa svojim timom, već duže vrijeme uključen je u projekat velikog kliničkog ispitivanja koje u terapiji matičnim ćelijama kod pacijenata sa infarktom miokarda sprovodi Klinika Mayo.
Prema tome, kao i svaki novi lijek, i terapije matičnim ćelijama moraju se ispitati i procijeniti da li ispunjavaju sve standarde da bi dobile odobrenje nacionalnih regulatornih tijela da mogu da se koriste u liječenju bolesnika.
Add comment