Matične ćelije

Matične ćelije (engl. stem cells) jesu osnovne ćelije ljudskog organizma od kojih daljim razvojem nastaju sve ćelije organizma. Krv iz pupčane vrpce novorođenčeta najbogatija je ovim ćelijama.

Klinička istraživanja su potvrdila da se matične ćelije mogu presaditi u oštećene djelove tijela u kojima su vitalne ćelije istrošene ili uništene i tada matične ćelije mogu zamijeniti oštećene ćelije.

OTKRIĆE MATIČNIH ĆELIJA BILO JE JEDNO OD NAJVEĆIH DOSTIGNUĆA SAVREMENE MEDICINE

OVOM SVOJOM SPOSOBNOŠĆU, MATIČNE ĆELIJE IGRAJU ESENCIJALNU ULOGU TOKOM RAZVOJA LJUDSKOGA TIJELA NAKON OPLODNJE.

MEĐUTIM, NE NESTAJU SVE MATIČNE ĆELIJE NAKON ŠTO SE TIJELO POTPUNO RAZ­VILO. NEKE OSTAJU U NAŠEM TIJELU KAO „REZERVA” I OD KLJUČNOG SU ZNAČAJA ZA OPORAVAK OŠTEĆENIH ILI OSTARJELIH TKIVA. NJIHOVA SPOSOBNOST PROIZVO­ĐENJA RAZLIČITIH VRSTA SPECIJALIZOVANIH ĆELIJA ČINI IH TAKO JEDINSTVENIM, NEPON­OVLJIVIM I MOĆNIM U MEDICINSKOJ TERAPIJI.

MATIČNE ĆELIJE SE RAZVIJAJU KAKO STARIMO

U zavisnosti od porijekla i od toga koje ćelije mogu od njih nastati, matične ćelije se svrstavaju u nekoliko kategorija i to:

1. Embrionalne matične ćelije.

One se koriste u laboratorijama kao sredstvo za istraživanje i bolje razumijevanje prirode razvoja ćelija, ali se ne koriste u terapijske svrhe. One mogu podstaći razvoj najvećeg broja ćelija ljudskog tijela, međutim, kada se završi njihovo sakupljanje, embrioni moraju biti uništeni. To pokreće veoma teška i bitna etička pitanja.

2. Odrasle (adultne) matične ćelije.

Kao što i samo njihovo ime kaže, nalaze se kod odraslih osoba, ali i kod djece. Odrasle matične ćelije nazivaju se i „određene” matične ćelije, jer imaju ograničeniji spektar specijalizovanih ćelija koje mogu da proizvedu. Tokom vremena, one, takođe, gube svoju vitalnost.

MATIČNE ĆELIJE DOBIJENE IZ PUPČANE VRPCE

Matične ćelije dobijene iz pupčane vrpce smatraju se “neonatalnim matičnim ćelijama”. Takođe, smatraju se prethodnicama “odraslih matičnih ćelija”. One nisu toliko zrele, manje su „određene” nego matične ćelije koje nalazimo u koštanoj srži ili organima odraslih osoba ili djece. Iako su najvećim dijelom matične ćelije hematopoezne matične ćelije, pupčana vrpca sadrži i rane mezenhimalne i druge rane matične ćelije u manjim količinama.

Ono što je jedinstveno, to je da matične ćelije koje dobijamo iz pupčane vrpce, po pravilu, odlikuje veći spektar sposobnosti proizvođenja različitih ljudskih tkiva. Ovo fascinirajuće otkriće sada se primjenjuje u razvijanju terapija za ozbiljna ljudska oboljenja.

ČINJENICE UMJESTO FIKCIJE

Prva uspješno obavljena transplantacija matičnih ćelija iz krvi pupčane vrpce izvršena je 1988. godine. Podaci govore da se svake godine obavi oko 3.000 transplantacija, što znači da možemo sasvim sigurno da govorimo o jednom novom medicinskom standardu. Međutim, uprkos svim uspjesima i pozitivnim razvojnim trendovima i dostignućima u ovom vidu liječenja, o ovoj temi se i dalje raspravlja na mnogim nivoima i još uvijek postoji nerazumijevanje za neka pitanja vezana za ovu oblast.

Odakle matične ćelije mogu da se uzimaju ?

Matične ćelije postoje u ljudskom orga­nizmu od embrionalnog razvoja pa do kraja života, u različitim tkivima. Kod odraslih, najveća koncen­tracija je u koštanoj srži i krvi. Međutim, one stare, kao i sam organizam, potencijalno gubeći kako svoju vitalnost tako i svoju upotrebljivost, i izložene su istim onim bolestima kojima je izložen i čitav ljudski organizam (na primjer, dijabetes tipa II). Za razliku od njih, matične ćelije iz pupčane vrpce su mlade, svježije i relativno neizložene bolestima, što ih čini fleksibilnijim. Pupčana vrpca sadrži i širi spektar tipova matičnih ćelija nego što je to slučaj sa koštanom srži.

Uzimanje matičnih ćelija iz koštane srži veoma je bolan i mukotrpan proces. U nekim slučajevima je čak potrebno da se bedrena kost ubode više od trista puta. Zbog toga je posljednjih 15 godina u svijetu zaživjela praksa čuvanja sopst-venih matičnih ćelija, uzetih iz krvi pupčane vrpce poslije rođenja djeteta. One su izuzetno mlade i vitalne, a postupak dobijanja je potpuno bezopasan i bezbolan.

Uzorak krvi se uzima iz pupčane vrpce po odvajanju djeteta od majke, poslije samog porođaja. Iz tog uzorka se izoluju matične ćelije koje se nakon toga zamrzavaju na minus 196 stepeni, u gasovitoj fazi tečnog azota. Taj postupak se naziva krioprezervacija, a tako sačuvane matične ćelije mogu da traju neograničeno i, što je najvažnije, ne stare.

Prema današnjim saznanjima, naučnici iz oblasti medicine vjeruju da postoji veoma velika vjerovatnoća da će dijete kasnije u životu koristiti matične ćelije iz svoje sopstvene krvi pupčane vrpce. Najmanji racio je 1/400 – i u stalnom je porastu.