•Jedna od ključnih prednosti činjenice da donator može da koristi svoj sopstveni uzorak, u slučaju da se za tim ukaže potreba, jeste ta što je uzorak autologni, a to znači da skoro da nema nikakvih rizika od odbacivanja.
Kod matičnih ćelija koje su čuvane u privatnoj banci takođe postoji 25% vjerovatnoće da će te ćelije savršeno odgovarati nastaloj potrebi i 50% vjerovatnoće da će moći prikladno da se koriste i za potrebe ostale djece istih roditelja.
Ljekarima koji se bave transplantacijom prihvatljivije su tzv. rođačke matične ćelije jer one izazivaju manje problema – kao što je „oboljenje transplanta protiv domaćina”, što je često fatalna komplikacija prilikom transplantacije.
•Matične ćelije iz krvi pupčane vrpce koje su čuvane u porodičnoj banci matičnih ćelija mogu zbog adekvatnosti predstavljati jedan od načina liječenja roditelja, baka i deka, čak i rođaka, jer je biološko poklapanje izraženije među članovima porodice.
Porodice koje su sačuvale svoje matične ćelije možda će biti prve koje će iskoristiti sve dobre strane novih terapija matičnim ćelijama na polju regenerativne medicine, pogotovu kod stanja oboljenja srca, dijabetesa, apopleksije (udara), povrede kičmenog stuba i oštećenja mozga.
LAKŠE JE REĆI NEGO URADITI
Matične ćelije su isuviše dragocjene da ih ne bismo iskoristili.
Ako odlučite da nećete da sačuvate svoje matične ćelije privatno, možda ćete poželjeti da ih ponudite javnoj banci matičnih ćelija. Na taj način, one bi mogle biti od velike koristi ostalim ljudima.
Da li je poznato u kojim zemljama je najviše uzetih uzoraka?
Najviše uzoraka je iz najmnogoljudnijih zemalja: Njemačke, Španije, Italije… Ali, u odnosu na broj stanovnika – Grčka, Slovenija, Mađarska i Bugarska vodeće su po broju ostavljenih uzoraka.
U Crnoj Gori je mali broj uzetih uzoraka. Međutim, s obzirom na relativnu skorost dostupnosti pomenutog „servisa”, kao i sve veće interesovanje za takvu proceduru, očekuje se porast tog broja.
Kako se do uzoraka dolazi u slučaju potrebe ?
Prvi ugovor roditelji potpisuju na period od 20 godina, sa mogućnošću produženja trajanja. Do punoljetstva djeteta, raspolaganje matičnim ćelijama u rukama je roditelja, a nakon toga sva prava prelaze na dijete čije su ćelije deponovane. Ugovorom je obuhvaćena i eventualna dostava u roku od 48 časova, na pismeni zahtjev ljekara koji bi vršio terapiju, uz isključivu saglasnost roditelja potpisnika ugovora.
Ko iz porodice može da koristi matične ćelije za liječenje (na primjer: otac, majka… ) ?
Matične ćelije koje se na rođenju uzimaju iz pupčane vrpce jesu ćelije koje pripadaju novorođenčetu. Ukoliko se primjenjuju za terapiju kod tog djeteta (autologno), one su u potpunosti podudarne. Najveća vjerovatnoća da će biti primjenljive kod druge osobe (alogeno) odnosi se na rođenu braću ili sestre, potom na roditelje. U svakom slučaju, kod alogeničnih transplantacija, prethodno mora da se izvrši provjera podudarnosti davaoca i primaoca (tipizacija).
Osim primarne uloge u procesu formiranja organizma, najaktivnije matične ćelije su, zahvaljujući razvoju nauke, dragocjene kao zaštita čovjekovog zdravlja.
U pupčanoj vrpci postoji puno stem-ćelija -to je fenomen živog svijeta. Nakon što se pupčana vrpca podveže, bacaju se i one i posteljica, tako da te ćelije više ne postoje, odnosno propadaju. To što je bačeno predstavlja nešto što osobi može da bude dragocjeno u životu ! Međutim, ćelije iz pupčane vrpce nisu više toliko pluripotentne. Od njih, za sada, uglavnom mogu da se dobiju ćelije krvne loze (crvena krvna zrnca, ćelije bijelih krvnih zrnaca -koje, prije svega, vrše odbranu organizma – ali i trombociti). Na primjer, to je izuzetno važno u slučaju akutne leukemije – koja, na sreću, danas može da se izliječi transplantacijom koštane srži. Ako oboljela osoba ima svoje lične ćelije, uz čiju pomoć se uradi transplantacija, postupak izlječenja je mnogo jednostavniji.
Takođe je značajno što te ćelije mogu da pomognu i bratu, sestri, djetetu… Vjerovatnoća da krv bude „podudarna” – što je uslov, veća je kod osoba koje su u srodstvu. Znači, čovjek ima mogućnost da u budućnosti pomogne sebi ili svojoj porodici.
Šta treba da uradi trudnica koja odluči da sačuva matične ćelije svog djeteta ?
Nažalost, još uvijek je taj dio posla prepušten ličnom angažovanju trudnice ili budućih roditelja. Potrebno je da stupe u kontakt sa nekom bankom koja čuva stem-ćelije (putem ovlašćenih agencija ili direktno putem interneta, na primjer).
Trudnica dobija set potreban za uzimanje, čuvanje i transport materijala, koji u roku od 72 časa stiže (DHL-om) do banke na obradu. U vrećici postoji i supstanca koja održava krv da se ne bi zgrušala. Dio novca se plaća tek pošto se izdvoje matične ćelije (što ne uspijeva uvijek), a zatim se i godišnje uplaćuje novac za njihovo održavanje.
Specijalizovane institucije za čuvanje stem-ćelija postoje u Londonu, Briselu i Nacionalnom centru SAD-a, a kompletni troškovi idu na teret porodice. Međutim, nije svuda tako. Na primjer, u Engleskoj postoje osiguravajuća društva koja preuzimaju ovakve troškove, tretirajući ih kao vid zdravstvene zaštite. Inače, postupak uzimanja materijala u našim porodilištima se ne naplaćuje, ali je neophodno da se porođaj, prilikom koga se uzimaju matične ćelije iz pupčane vrpce (i posteljice), najavi unaprijed.
Obradom materijala (izdvajanjem matičnih ćelija) bave se molekularni biolozi, genetičari. Pripremljeni materijal se čuva u specijalnim uslovima tokom 20 i više godina. Onog trenutka kada zatreba, pacijent (klijent) dobija krv koju je dao na čuvanje.
Piše: dr sc. med. Mima Fazlagić, ginekolog-akušer
Naučna saradnica belgijsko-holandske kompanije Cryo-Save sa centralnom laboratorijom u Belgiji
Add comment