Evo njegovog opširnog stava o zadovoljstvu. – „ Mi postavljamo sebi pitanje: da li se u radu našeg duševnog aparata može otkriti neka glavna svrha, i odgovaramo, po prvom približnom prosuđivanju, da je ta svrha upravljena na pribavljanje zadovoljstva.
Izgleda da je sva naša duševna djelatnost upravljena na to da pribavi zadovoljstvo i izbjegne nezadovoljstvo, da se automatski reguliše principom zadovoljstva. A mi bismo rado dali sve na svijetu da saznamo uslove pod kojima postaju zadovoljstva, ali to nam upravo nedostaje. Slobodno smijemo tvrditi samo toliko da je zadovoljstvo na ma koji način vazano za smanjivanje, opadanje ili gašenje one količine nadražaja koja djeluje u duševnom aparatu, a nezadovoljstvo je vezano za njeno povećanje. Ispitivanje najintenzivnijeg zadovoljstva koje je čovjeku pristupačno, zadovoljstvu pri obavljanju seksualnog akta, slabo dopušta sumnju u toj jednoj tački. Pošto su kod tih procesa zadovoljstva u pitanju udesi količina duševnog uzbuđenja ili energije, to mi posmatranja te vrste nazivamo ekonomskim.
Mi opažamo da zadatak i djelovanje duševnog aparata možemo opisati i drugačije i opštije nego naglašavanjem pribavljanja zadovoljstva. Možemo reći da duševni aparat služi tom cilju da savlada i okonča one količine nadražaja, one količine uzbuđenja koje na njega nailaze spolja i iznutra. Kod seksualnih nagona odmah se jasno vidi da oni u početku, kao i na kraju svoga razvića, rade u pribavljanju zadovoljstva, oni zadržavaju tu prvobitnu funkciju bez promjena. Za tim istim u početku teže i drugi nagoni, ja-nagoni. Ali pod uticajem učiteljice nužde oni se brzo naviknu da princip zadovoljstva zamijene jednom modifikacijom. Pored zadatka pribavljanja zadovoljstva, za njih se postavlja kao zadatak skoro iste vrijednosti da otklone nezadovoljstvo, da uvidi da je neizbježno da se odrekne neposrednog zadovoljenja, da odloži pribavljanje zadovoljstva, da podnese izvjesno nezadovoljstvo i da uopšte napušti izvjesne izvore zadovoljstva.
Tako vaspitano ja postalo je „razumno“, ono ne da više da njim vlada princip zadovoljstva, već sljeduje principu realnosti, koji takođe u osnovi hoće da postigne zadovoljstvo, ali jedno s obzirom na realnost osigurano, iako odloženo i umanjeno zadovoljstvo. Prelaz od principa zadovoljstva ka principu realnosti jedan je od najvažnijih napredaka u razvoju našeg ja“.
Savremena shvatanja o zadovoljstvu
Ante Fulgosi završio je studije psihologije u Zagrebu i doktorirao 1964. godine iz područja psihologijskih znanosti. Boravio je u SAD, gdje se bavio istraživanjima na području psihologije, intelekta i matematičke psihologije. U udžbeniku „Psihologija ličnosti – teorije i istraživanja“, petom izdanju 1990.godine, citira Maslovljevu teoriju o hijerarhiji motiva (Maslow) i kaže da su „ljudske želje“, prema mišljenju Maslova urođene i da stanje potpunog zadovoljstva može biti samo vrlo kratkotrajno. „Fulgosi opširno piše o hijerarhiji ili prioritetu zadovoljenja potreba nižeg i višeg nivoa. Pet je vrsta potreba, prema snazi ili prioritetu zadovoljavanja: 1. osnovne fiziološke potrebe; 2. potreba za sigurnošću; 3. potrebe za pripadanjem i ljubavlju; 4. potrebe za samopoštovanjem i 5. potrebe za samoaktualizacijom. Valja kazati da se potrebe iz višeg nivoa u hijerarhiji mogu pojaviti tek onda kada su ispunjene potrebe nižeg nivoa.
Milun Perović, autor studija iz oblasti političke i pravne nauke, završio je Pravni fakultet i doktorirao u Beogradu. Objavio je savremenu studiju (2007) na 1393 stranice, pod naslovom „Putopisi života, čovjek i smisao življenja“. Njegov je zaključak – „Prema dosadašnjim proučavanjima i istraživanjima, većina ljudi smatra da se smisao življenja sastoji u radu i stvaralaštvu, sticanju materijalnih dobara (jelu, hljebu, piću) u čulnom uživanju u golom biološkom opstanku (siromaštvo, glad, bolest, zatvori, logori, ratovi, u vjeri i predavanju zagrobnom življenju, zatim u ljubavi, sreći, porodici i djeci, uspjehu u zvanju (poslu), radu za druge i društvenu zajednicu, udobnom i mirnom življenju itd., ali i u traženju milostinje, ponižavanju, u ogovaranju (koje je danas postalo „moćna industrija“, svađi (koja nekome „življenje znači“, na koju najčešće tjera genetski kod), mržnji, nanošenju uvrede i bola, krađi, laži i kriminalu, stariji u očekivanju smrti i drugom“. Psihološko razmatranje
Psiholozi smatraju da je princip zadovoljstva jedna od bazičnih poluga ljudskog ponašanja. Pojam zadovoljstva i pojam sigurnosti su bazične operacije u zadovoljavanju ciljeva života. Nesposobnost da se doživi zadovoljstvo je karakterističan simptom depresije. Psihologija uči da se zadovoljstvo i sreća postižu razboritošću, mudrošću i obuzdavanjem strasti. Ljudi trebaju da burna osjećanja drže pod kontrolom, to se postiže vladanjem sobom.
Držati psa ili mačku nije pomodarstvo, nego je to dokaz da to čini vlasnicima zadovoljstvo i zanimanje. Da bi se dobilo zadovoljstvo, ljudi se naviknu na pušenje, na pijenje alkohola i uzimanje štetnih droga. I brza vožnja kolima, umjesto osjećaja uživanja i zadovoljstva može izazvati nesreću sebi i drugima. Slično je sa kockom, umjesto srećnog dobitka češći je gubitak imovine. Pretjeranost u tim navikama je želja da se izbjegne osjećaj nezadovoljstva zbog neostvarenih želja.
Doc. dr med. sci dr Božo Vuković
Add comment