Proces dezintegracije zglobne hrskavice

[heading size=”7”]Degenerativne bolesti zglobova ( osteoartroze )[/heading] (Nastavak teksta objavljenog u prethodnom izdanju časopisa)

Kada govorimo o patološkom procesu dezinte­gracije zglobne hrskavice treba navesti da je ona usko povezana sa posljedično nastalim prevelikim opterećenjem subhondralne kosti, koja usljed pritiska puca (podliježe mikroprelomima). Ti mikroprelomi nestaju aktivacijom procesa zarastanja kosti iz koštane srži, ali je novostvorena kost nedovoljno tvrda i ne zadovoljava potporne potrebe regije u kojoj se nalazi. Već ionako oštećena hrskavica nad njom, i dalje izložena istom pritisku, nastavlja sa propadan­jem i još više omekšava. To dodatno povećava pritisak na subhondralnu kost, dovodeći do pojave novih mikropreloma. Sada su potrebe za matriksom, preko kojeg se hrskavica uvećava, povećane, tako da se umnožava broj hondrocita (hrskavičave ćelije koje sintetišu matriks), kako bi se stvorila što veća količina matriksa i očuvalo hidroelastično svojstvo hrskavice. Međutim, na taj način se narušava fiziološki odnos matrikshondrocit u korist

hondrocita i slabe mehaničke osobine hrskavice. Tako ulazimo u jedan začarani krug u kojem hrskavica i subhondralna kost, progresivnim gubitkom sopstvenih meha­ničkih osobina, sve više doprinose obostranom propadanju. Kao rezultat ovog patološkog procesa, zglobne površine više nisu tako glatke i ravne, već postaju nepravilne i neravne, sa erozivnim promjenama na hrskavici po tipu površne ibrilacije (resice površnog sloja hrskavice) koje se jasno razlikuju od okolnog potpuno normalnog dijela hrskavice udaljenog svega nekoliko milimetara. U drugom stadijumu procesa erozivne promjene se proširuju na dublje slojeve hrskavice, sve do subhondralne kosti, da bi se u krajnjem stadijumu degradacije hrskavice dobio izgled ogoljele (eburnirane) subhondralne kosti sa propadanjem sva četiri sloja hrskavice.

Ove promjene su praćene hiperemijom i venskom stazom u oboljelim poljima subhondralne kosti. Posljedica tako ubrzanog metabolizma jeste progresivno zadebljanje subhondralne kosti i pojava fokalnih cističnih formacija ispunjenih želatinoznom masom – tzv. žeode. Nedostatak potpornog hrskavičavog tkiva organizam pokušava da nadomjesti pojačanom hondroblasnom i osteoblasnom proliferacijom usljed čega dolazi do stvaranja rubnih osteoita na zglobnim površinama.

Pojačani zapaljenjski procesi odigravaju se u zglobnoj kapsuli, što stimuliše perifernu vaskularizaciju i doprinosi razvoju rubnih osteoita. Kapsula ibrozira, zateže se i skraćuje, a sinovijalna membrana reaguje inflamacijom i blagom limfocitnom iniltracijom. Upravo zbog ovih reak­tivnih promjena, u okolnoj zglobnoj kapsuli i sinovijalnoj membrani dolazi do pojačanog lučenja sinovijalne tečnosti i razvoja lokalne zapaljenjske reakcije zahvaćenog zloba, pa je zbog toga u anglosaksonskoj literaturi naziv osteoartroza zamijenjen terminom osteoartritis oboljelog zgloba. One umnogome zavise od tipa zgloba koji je zavhaćen patološkim procesom, od mjesta lokalizacije primarnog patološkog procesa, kao i od uzrasta pacijenta i postojanja udruženih bolesti i stanja. Klinički simptomi su mnogo izraženiji na tzv. nosećim zglobovima donjih ekstremiteta kao što su zglob kuka, koljena i skočni zglob. To su zglobovi koji trpe opterećenje znatno veće od tjelesne težine tijela pri svakodnevnim aktivnostima. Tako npr., opterećenje u koljenu pri hodu po ravnoj podlozi iznosi od 2,06 do 4,0 puta tjelesne težine čovjeka, dok se pri penjanju uz stepen­ice to opterećenje povećava na 4,25 puta veće od tjelesne težine tijela, a pri silaženju niz stepenice ono je 3,83 puta veće. Slično opterećenje pri svakodnevnim aktivnostima trpe i zglob kuka i skočni zglob. Zatim, ne trpe svi djelovi zglobne površine podjednako opterećenje, pa samim tim i proces degradacije hrskavice različit je na različitim djelovima hrskavice zgloba. To prije svega zavisi od tipa zgloba koji je zahvaćen promjenama. Ako se radi o tzv. kugličnim zglobovima kao što je zglob kuka, patološke promjene su difuzne i prisutne čak i u poljima hrskavice koja nisu mak-roskopski izmijenjena, dok kad se radi o zglobovima tipa šarke, kao što su zglob koljena i skočni zglob, degradacija hrskavice je fokalna, što u prvi plan stavlja mehaničku teoriju nastanka osteoartroze. Kada su u pitanju zglobovi na gornjim ekstremitetima, tzv. viseći zglobovi – rame, lakat i ručni zglob, stepen opterećenja njihovih zglobnih površina pri svakodnevnim aktivnostima znatno je manji, gotovo zanemarljiv u odnosu na zglobove donjih ekstremiteta, pa samim tim mehanička teorija nastanka osteoartroze ne bi mogla da se koristi kao objašnjenje za nastanak procesa degradacije zglobne hrskavice ovih zglobova. Udružena oboljenja, prije svega venskog drenažnog sistema, naročito na donjim ekstremitetima, predisponiraju razvoj degenerativnih promjena zglobne hrskavice, prevashodno na koljenom zglobu. Ovakvo zapažanje, često prisutno u svakodnevnoj kliničkoj praksi, predmet je interesovanja brojnih istraživanja, naročito ukoliko se poznaje tip hrskavice koja je lišena krvnih, limfnih i nervnih sudova, ishranjuje se iz sinovijalne tečnosti koju luči sinovijalna membrana zgloba.