Kardiovaskularni sistem obuhvata pored srca i krvne sudove, pa je mogućnost oboljenja njegovih dijelova velika. Rehabilitacija ovih bolesnika zasniva se na opštim principima rehabilitacije, ali je znatno odmjerenija, sa pažljivo planiranim opterećenjem i zamorom, uz stalnu kontrolu rada srca (pritisak i puls). Plan rehabilitacije treba da bude realan i zasnovan na tačnoj ocjeni stanja bolesnika i njegovog kardiovaskularnog sistema.
Postoje slučajevi kada potpunu rehabilitaciju i vraćanje bolesnika u svakodnevan život nije moguće postići konzervativnim mjerama, nego je neophodna hirurška intervencija na srcu. Ona podrazumijeva uklanjanje zapušenih i suženih koronarnih arterija i njihovo zamjenjivanje krvnim sudovima odgovarajućeg promjera i kvaliteta zidova. Poslije ove operacije neophodna je rehabilitacija radi osposobljavanja bolesnika za svakodnevni život i rad.
Dugo se smatralo da su kineziterapijske procedure kontraindikovane kod svih oboljenja srca, a pogotovo poslije operacija na njemu i da je to kod tih bolesnika liječenje u mirovanju i potpunoj neaktivnosti.
Prema definiciji Svjetske zdravstvene organizacije, kardiološka rehabilitacija obuhvata skup mjera i postupaka sa svrhom postizanja najboljeg mogućeg fizičkog, psihološkog i socijalnog stanja, tako da bolesnici nakon akutne epizode kardiovaskularne bolesti, znatnim dijelom svojim vlastitim snagama, očuvaju, tj. ponovo zauzimaju mjesto u zajednici i nastavljaju sa dotadašnjim aktivnim životom. Rehabilitacija ovih bolesnika izuzetno zahtijeva timski rad i blisku saradnju ljekara raznih specijalnosti, kao i drugog medicinskog i paramedicinskog osoblja. Prilikom rehabilitacije mora se voditi računa o kliničkim ograničenjima koja postoje u odnosu na dijagnozu, vrstu operativnog zahvata i prognozu toka oboljenja, odnosno o daljim mogućnostima srčanog mišića. Opterećenje prilikom fizičkog napora i vježbanja mora biti strogo individualno dozirano, u zavisnosti od više parametara (vrsta i težine operacije, starost bolesnika, fizička konstitucija, krvni pritisak, puls, EKG). Vodeći računa o svemu tome, mogu se postići zadovoljavajući rezultati u rehabilitaciji ovih bolesnika i maksimalno izbjeći komplikacije, a bolesnik se relativno brzo može uključiti u svakodnevni život i rad.
REHABILITACIJA
Kardiohirurška rehabilitacija je proces osposobljavanja srčanih bolesnika za obavljanje aktivnosti svakodnevnog života, kojeg čine opsežni, dugotrajni programi koji uključuju medicinsku evaluaciju, fizički trening, modifikaciju kardiohirurških faktora rizika, edukaciju i savjetovanje. Programi su dizajnirani da ograniče fiziološke i psihosocijalne učinke srčanih bolesti, smanje rizik od nagle smrti ili reinfarkta, kontrolišu simptome bolesti, stabilizuju ili smanje aterosklerotske procese i poboljšaju psihosocijalni i radni status odabranih bolesnika. Najvažniji učinci kardiovaskularne rehabilitacije prema dosadašnjim naučnim radovima jesu:
– poboljšanje funkcionalnog kapaciteta (podnošenja napora),
– smanjenje simptoma bolesti,
– poboljšanje lipidnog statusa,
– smanjenje pušenja,
– poboljšanje osjećaja dobrog zdravlja i smanjenje stresa,
– smanjenje smrtnosti.
ISTORIJAT
Istorijski, programi kardiološke rehabilitacije počeli su se razvijati i sprovoditi 60-tih godina prošlog vijeka. Tjelesni trening je bio osnova tih programa, a preporučivan je većinom osobama tek nekoliko mjeseci nakon akutne faze srčanog infarkta, tokom koje nije bilo značajnih komplikacija. Danas tjelesni trening i dalje čini osnovni dio rehabilitacije, ali za razliku od prošlih vremena preporučuje se već od ranih faza srčanog infarkta ili kardiohirurškog zahvata, takođe i bolesnicima sa teškim oblicima bolesti (nakon komplikovane hirurške revaskularizacije miokarda, transplantacije srca, bolesnicima sa znatno sniženom sistoličkom funkcijom lijeve komore i dr.). Formalno organizovana kardiovaskularna rehabilitacija visoko je sigurna i ima vrlo povoljan razmjer dobijenih rezultata i koštanja. Evropsko kardiološko društvo (ESC) i Američki kardiološki zbor / Američko srčano udruženje (ACC/AHA) u svojim najnovijim smjernicama preporučuju organizovanu kardiološku rehabilitaciju srčanih bolesnika.
Rehabilitacija se u principu sprovodi u tri faze:
I faza – akutna i rana postakutna hospitalna faza
II faza – kasna postakutna hospitalna faza
III faza – održavajuća faza
I faza – akutna i rana postakutna hospitalna faza započinje odmah nakon perakutne faze bolesti ili kardiohirurškog zahvata, još u jedinici intenzivnog liječenja i nastavlja se na kliničkom kardiološkom ili kardiohirurškom odjeljenju. Obuhvata vježbe disanja i razgibavanja u krevetu, potom sjedenje u krevetu, ustajanje i programirane/kontrolisane šetnje bolesnika hodnikom.
Paralelno se započinje sa edukacijom bolesnika i porodice o bolesti i faktorima rizika, u čemu sudjeluju medicinska sestra, fizioterapeut i ljekar. Kod otpusta se nastoji procijeniti stanje petominutnom ergometrijom sa 50-75 W opterećenja. Zabranjuje se pušenje i uvodi terapija sekundarne prevencije.
II faza – kasna postakutna hospitalna faza
Nastavak rehabilitacije može uslijediti neposredno ili nekoliko sedmica nakon I faze. Bolesnik se upućuje u ustanove stacionarne ili ambulantne rehabilitacije gdje se provodi druga (konvalescentna) faza. Ova faza traje 3-5 sedmica u uslovima stacionarne ili do 8 sedmica ambulantne rehabilitacije. Oblik provođenja kardiovaskularne rehabilitacije (ambulatni / bolnički) zavisi prije svega o stratifikaciji rizika bolesnika, ali i o finansijskim, tradicijskim, logističkim i drugim faktorima. Ciljevi ove faze su: unapređenje oslabljene ili od ranije slabe tjelesne kondicije, stabilizacija kardiološkog statusa bolesnika i redukcija rizika progresije bolesti, psihološka stabilizacija i priprema za punu socijalnu reintegraciju s obnavljanjem radnih sposobnosti. U ovoj fazi sudjeluju kardiolozi, fizijatri, edukovane sestre i fizioterapeuti, dijetetičari, psiholozi, a po mogućnosti i socijalni radnici i specijalisti medicine rada. U dolasku se kod bolesnika reevaluira stanje bolesti, da bi se bolesnici selekcionisali u grupe različite težine tjelesnog treninga, no stvarni raspon je od strogo doziranog treninga, s individualnim pristupom i pod strogim nadzorom, pa kroz niz kategorija do skupnog treninga s raznovrsnim odabirom vježbi, uz nadzor.
Add comment