Takođe, izloženost duvanskom dimu rezultira i povećanoj aktivaciji trombocita, stimuliše koagulacijsku kaskadu, a smanjuje proces fibrinolize. Važno je naglasiti da su mnoge od ovih promjena reverzibilne, nakon prestanka pušenja. Tako je meta-analiza 89 prospektivnih kohortnih studija pokazala povezanost pušenja i većeg rizika oboljevanja i smrtnosti od kardiovaskularnih bolesti u populaciji dijabetičara, ali i smanjenje istih nakon prestanka pušenja.
Uticaj duvanskog dima na respiratorni sistem
Smatra se da je pušenje uzrok 30% svih karcinoma. Učestalost oboljenja od karcinoma pluća raste kod pušača zahvaljujući sinergističkom dejstvu reaktivnih vrsta kiseonika, povećanoj ekspresiji proinflamatornih citokina u ćelijama plućnog epitela, oštećenju dezoksiribonukleinske kiseline, skraćenju telomera, modulaciji genske ekspresije i aktivaciji transkripcionih faktora, tj. iniciranju mehanizama uključenih u proces kancerogeze.
Pušenje cigareta glavni je faktor rizika za hroničnu opstruktivnu bolest pluća. Pušenje drugih tipova duvana (npr. lule, cigara, nargila, marihuana), kao i pasivno izlaganje duvanskom dimu, takođe mogu da doprinesu nastanku disajnih tegoba.
Sistemska inflamacija karakteristična za hroničnu opstruktivnu bolest pluća, sa povećanim brojem aktiviranih T limfocita i makrofaga, dovodi i do povećanog oslobađanja citokina i posljedične aktivacije endotela. Aktivirani neutrofili periferne cirkulacije kod pacijenata oboljelih od hronične opstruktivne bolesti pluća oslobađaju velike količine slobodnih radikala, imaju povećanu ekspresiju adhezionih molekula i pokazuju pojačanu hemotaksičnu i proteolitičku aktivnost-mehanizme uključene u patogenezu ateroskleroze. Reaktivne kiseonične grupe učestvuju i u oštećenju krvnih sudova, kroz promjenu njihove elastičnosti, promociju inflamatornog odgovora, migraciju i adheziju leukocita, povećanja migracije i proliferacije glatkih mišićnih ćelija tunike medije, što na kraju za posljedicu ima nastanak plaka. Izražen oksidativni stres, naračito u toku egzacerbacija hronične opstruktivne bolesti pluća, zajedno sa pojačanom inflamacijom, može dovesti do nestabilnosti plaka vodeći ka njihovoj rupturi.
Takođe, sve forme ćelijske smrti – apoptoza, nekroza, programirana nekroza, kao i autofagija, mogu biti indukovane hemijskim supstancama iz duvanskog dima.
Uticaj duvanskog dima na neurološke poremećaje
Pušenje je povezano i sa patogenezom i/ili progresijom brojnih neuroloških poremećaja: cerebralni infarkt, cerebralna aneurizma, multipla skleroza, Alzheimer-ova bolest, neurorazvojna oštećenja tokom trudnoće.
Dosadašnje studije ukazuju na pro-oksidativno i pro-inflamatorno vaskularno oštećenje uzrokovano brojnim i, još uvijek, nedovoljno istraženim slobodnim radikalima sadržanim u duvanskom dimu, što predstavlja centralni mehanizam u inicijaciji i progresiji bolesti. Dim koji se stvara sagorijevanjem cigarete, udisanjem dospijeva do plućnih alveola, a odatle procesom difuzije u cirkulaciju, te brzo dospijeva do mikrovaskulature u mozgu. U normalnim okolnostima, moždani parenhim je efikasno zaštićen od toksina duvanskog dima zahvaljujući krvno-moždanoj barijeri. Međutim, hronična ekspozicija ovim supstancama utiče na propustljivost krvno-moždane barijere i remeti njenu funkciju, što čini pogodan teren za nastanak i progresiju brojnih neuroinflamatornih i neurovaskularnih poremećaja. Ovo vodi daljoj disfunkciji krvno-moždane barijere, stvarajući tako jedan začarani krug između oksidativnog stresa, inflamacije i neuroloških poremećaja.
U zaključku, duvanski dim je uzročnik brojnih poremećaja u čijoj osnovi leži pokretanje oksidativnog stresa i povećana ekspresija širokog spektra proinflamatornih citokina. Potrebne su buduće studije koje bi nas dovele do boljeg razumijevanja patofizioloških mehanizama kako bi se razvila efikasna terapeutska strategija, te smanjio morbiditet i mortalitet kao posljedica oboljenja uzrokovanih pušenjem. Ipak, prestanak pušenja će i dalje ostati najefikasnija mjera prevencije.
Dr sci med Aleksandra Klisić, specijalista kliničke biohemije
Dom zdravlja Podgorica
Add comment