Kao prvo treba definisati šta je to zapravo insulinska rezistencija ili otpornost na insulin (IR). Postoji nekoliko definicija:
1.Stanje smanjene osjetljivosti ciljnih tkiva na normalne koncentracije insulina u cirkulaciji. 2.Smanjeno insulin zavisno preuzimanje glukoze od strane insulin zavisnih tkiva i povećano stvaranje glikoze u jetri 3.Smanjena sposobnost insulina da snižava koncentraciju glukoze u krvi.
Takođe, i tipovi rezistencije na insulin mogu biti različiti: 1.PERIFERNA, od strane mišića gdje je smanjen ulazak glukoze u ćelije posredstvom GLUT4 i smanjena sinteza glikogena. Od strane masnog tkiva, uslovljava povećanu lipolizu i smanjeni ulazak glukoze u ćeliju. 2.HEPATIČNA, uslovljava povećano stvaranje glukoze u jetri (izostaje inhibicija glukoneogeneze, izostaje aktivacija gikogeneze)
Što se tiče samog uzroka ovog poremećaja u signalnim putevima insulina koji dovode do I.R. takođe mogu biti na više nivoa: 1.Prereceptorski poremećaj 2.Receptorski poremećaj 3.Postreceptorski poremećaj ili pak kombinacija dva ili tri poremećaja
Indikacije za određivanje IR su sve brojnije i dijagnostička stanja dobijaju sve više na značaju: 1.Debljina BMI >28kg/m2 2.Suspektna I.R.(metabolički sindrom, dijabetes melitus tip II) 3.Suspektni policistični jajnik PCOS 4.Odsustvo urednih menstrualnih ciklusa (amenoreja) 5.Infertilitet
Testovi koji se koriste za ispitivanje I.R. podijeljeni su prema tome da li se koriste u kliničkim istraživanjima ili su jednostavni surogat –indeksi I.R. izvedeni iz oGTT (oralni glukoza tolerans test) ili indeksi izvedeni našte.
Za klinička istraživanja se koriste sljedeći testovi: 1.HIEG klamp (hiperinsulinski euglikemijsli klamp), je zlatni standard za procijenu I.R. 2.Test supresije insulina 3.Analiza minimalnog modela IGTT sa čestim uzimanjem uzorka
Indeksi izvedeni iz vrijednosti oGTT pretežno odražavaju perifernu insulinsku senzitivnost skeletnih mišića, dok indeksi izvedenih vrijednosti našte odražavaju hepatičnu insulinsku senzitivnost.
Indeksi izvedeni iz oGTT imaju dobru korelaciju sa rezultatima HIEG – klampa, međutim, poredeći ih sa indeksima našte, složeniji su i zahtijevaju ispitivanje najmanje 2h. Na tok ispitivanja utiču brojni fiziološki faktori kao što su: brzina apsorpcije glukoze, sekrecija endogenog insulina pod uticajem glukoze i inkretina, kao i brojni insulin –nezavisni efekti glukoze na preuzimanje i stvaranje glukoze.
Karakteristike testova izvedenih iz vrijednosti našte zasnivaju se na predpostavkama: – Stanje gladovanja je uravnoteženo stanje u kojem se stalna koncentracija glukoze odražava dejstvom insulina na hepatičnu produkciju glukoze; – Hepatična produkcija glukoze jednaka je ukupnoj potrošnji glukoze u organizmu; – Koncentracija insulina u plazmi našte zavise od insulinske senzitivnosti.
Najčešće korišćeni indeksi, izvedeni iz vrijednosti našte su HOMA (HOmeostasis Model Assessment) i QUICKI (QUantitative Insulin sensitivity ChecK Index).
Model homeostatične procijene HOMA se obično navodi u literaturi, ali mnogi kliničari i zdravstveni radnici nisu upoznati sa onim šta je, za šta se koristi i što je najvažnije zašto se koristi. Homeostazni model (HOMA) procjenjuje stanje funkcije postojećih beta ćelija (%B) i insulinske senzitivnosti (%S) kao procenat u odnosu na normalnu referentnu populaciju (osoba normalne tjelesne težine, starosne dobi<35 i ima 100% funkciju beta ćelija). 1976 Robert Turner i Rury Holman razvili su koncept određivanja nivoa glukoze i insulina naštinu u paru, i utvrđivanja hepatično-beta ćelija insulinske feedback veze . Oni predpostavljaju da povišen nivo glukoze, poslije gladovanja, kompenzatornim mehanizmom se odražava na nivo insulina poslije gladovanja. Osnovni HOMA model razmatra odnos beta ćelija i hepatocita. Povišena glukoza stimuliše lučenje insulina, koji pak u jetri koči glukoneogenezu i stvaranje novih molekula glukoze, kao i preuzimanje gotovih molekula iz cirkulacije modifikujući insulinski receptor. Kod insulinske rezistencije proces sinteze de novo glukoze se ne koči, i novi molekuli glukoze stimulišu stvaranje novih molekula insulina, što procjenjuje stanje funkcije beta ćelija pankresa %B, kao i insulinski otpor od strane hepatocita %S. Matematički feedback model se zasniva na ovoj hipotezi konstruisanoj da procijeni stepen funkcije beta ćelija i insulinske senzitivnosti koja je ekvivalentna trenutnom stanju glukoze i insulinskom nivou. HOMA1 – IR =(s-insulin (mU/L)x(s-glukoza(mmo/l))/22.5 HOMA1-%B= (20xs-insulin(mU/L))/ ((s-glukoza(mmo/l)-3.5) Godine 1985 David Matthevs i saradnici objavili su prošireni i sveobuhvatniji strukturni model poznat kao homeostazni model (HOMA1). Ovaj model je napisao Fortran, koji uzima u obzir periferno preuzimanje glukoze i može se koristiti i C-peptid određen našte ( RIA metodom). C-peptid je uobičajeni marker insulinske sekrecije jer se oslobađa u jednakim iznosima kao insulin iz beta ćelija pankreasa, kao odgovor na povišene koncentracije glukoze, stoga C-peptid je koristan za procijenu funkcije beta ćelija%B, dok su koncentracije insulina specifičnije u određivanju insulinske osjetljivosti%S - ovo se posebno odnosi na pacijente koji koriste egzogeni insulin. Kao alternativa kompjuterskom modelu na raspolaganju je skup linearnih jednačina. One daju približne vrijednosti za %B i umjesto %S imamo HOMA-IR (rezistencija na insulin) koja je obrnuto proporcionalna %S. Jednačine se široko koriste, naročito u procjeni BCF i I R u velikim studijama (epidemiološke i kliničke studije), ali nisu pogodni za upotrebu sa trenutno raspoloživim testovima za insulin. Ovaj model je u dobroj korelaciji sa procjenom IR koristeći zlatni standard euglikemijski klamp (p=0.88). Brojne uporedne studije ne daju opravdanje da se drugim provjereni testovima može dati prednost u određivanju IR i BĆF.
Add comment