DEFINICIJA POVREDE
Povreda ili trauma je nasilno oštećenje tijela, odnosno zdravlja, izazvano isključivo dejstvom spoljašnjih (egzogenih) faktora, za razliku od oboljenja, kao prirodnog oštećenja zdravlja, koje se razvija spontano, pod uticajem i unutrašnjih (endogenih) činilaca. Ako se ljudskotijelo sudari sa drugim (humanim, živim ili neživim) tijelom, kinetičkaenergija sudara može da izazove različite povrede (lat. trauma), rane (lat. vulnus) i, u najgorem slučaju, iznenadnu smrt. Zato se povreda definiše i kao tjelesno oštećenje na organskom nivou, koje nastaje kao posljedica akutnog izlaganja energiji (mehaničkoj, toplotnoj, električnoj, hemijskoj ili zračenju) u opsegu koji prelazi prag fiziološke tolerancije. U nekim slučajevima (npr. davljenje, gušenje, smrzavanje), povreda proističe iz insuficijencije vitalnih elemenata.
ZASTARELE OBLOGE ZA RANE
Postoji veliki broj klasičnih preparata za tretman rana. To su rastvori za toaletu rane, kao što su Fiziološki rastvor, Rivanol, Povidon pjena, Bornakiselina, Oktenisept, Kalijum permanganat i drugi. Za previjanjerana prilično dugo vremena koriste se gaze i zavoji, ali se u današnje vrijeme, zbog toga što se lijepe za ranu i zato što izazivaju bol, smatraju zastarelim. Uz to, gaze i zavoji brzo upijaju tečnost iz rane, pa je često potrebno staviti više slojeva gaze kako bi rana bila zaštićena od prodora bakterija iz okoline. A na taj način zavoj postaje glomazan i za pacijenta nekonforan.
SAVREMENA RJEŠENJA
Savremeni materijali za previjanje rana, osim što štite ranu od prodora bakterija, obezbjeđuju ujednačenu vlažnost, temperaturu i odgovoarajuću pH vrijednost. Sastoje se od neathezivnih materijala koji dobro upijaju sekret iz rane, ne dozvoljavaju njegovo izlivanje u okolinu, čine dobru barijeru između rane i okoline, a pri tome propuštaju gasove, prvenstveno kiseonik. Sve to je važno jer veliki broj bakterija opstaje u uslovima bez kiseonika, a zavoj koji je vlažan, natopljen sekretom, predstavlja izvor infekcije za okolinu pacijenta, a može olakšati i prodor bakterija iz okoline na ranu.
Obloge za rane mogu se koristiti kod svih vrsta rana, ali je najčešća i najdjelotvornija primjena kod hroničnih rana. Zarastanje rane uz ove obloge je brže, jednostavnije i za pacijeta i za medicinsko osoblje, pa, iako je početna cijena relativno visoka, previjanje savremenim oblogama zapravo smanjuje ukupne troškove liječenja.
Stalno održavanje vlažnosti rane neophodan je uslov za zarastanje. Svi fizički i hemijski procesi u rani odvijaju se uz pomoć enzima koji su aktivni samo u vlažnoj sredini. To se prvenstveno odnosi na aktivnost proteaza, koje su izuzetno aktivne u inflamatornoj fazi zarastanja, u kojoj dominira čišćenje rane. Takođe, i faktori rasta, koji se u rani pojavljuju odmah poslije povrede, ne mogu djelovati u suvoj sredini. Pored vlažnosti u rani mora uvijek biti ujednačena temperatura, jer kada se rana ohladi, usporavaju se procesi i faze zarastanja rane (aktivnost enzima se prekida, prestaje mitoza fibroblasta, zaustavlja se angioneogeneza…). Pored toga, i regulacija acidobazne ravnoteže u rani je veoma značajna za normalni tok zarastanja.
Čišćenje rane i njene okoline pri zamjeni obloga je uvijek potrebno, jer se time odstranjuje dio eksudata i nekroze iz rane, a koje nisu bile upijene oblogom. Postoji uvjerenje da se rana najbolje čisti hidrogenom ili nekim agresivnim antisepticima, ili rastvorima za čišćenje u koje su dodati i antibiotici. Poznato je da je hidrogen toksičan za fibroblaste, a i da su neki antiseptici izuzetno toksični za mlade ćelije u rani. Ni antibiotici ne mogu lokalno ispoljiti antibaktericidnu aktivnost, već, naprotiv, mogu djelovati samo toksično ili uzrokovati rezistenciju bakterija na te antibiotike. Zato, antibiotici, ukoliko su potrebni, primjenjuju se samo sistemski.
HIDROKOLOIDI
Hidrokoloidi su upijajuće primarne i/ili sekundarne obloge, paste ili prašak, koje se sastoje od makromolekula koji se pretvaraju u polimerni matriks. U ovu grupu obloga ubrajaju se i hidrofiberi. Odlikuju se sposobnošću upijanja, a kada stupe u dodir sa eksudatom iz rane stvaraju gel žuto-smeđkaste boje, čime se u rani održavaju povoljni uslovi koji pomažu u njenom zarastanju. Ove obloge su različitog oblika i veličine. Uglavnom se koriste za rane koje se odlikuju manjom, srednjom ili velikom sekrecijom. Koriste se u svim fazama zarastanja, kao i za zaštitu okolne kože, posebno u okolini stomaka. Ipak, ne mogu se preporučiti za inficirane rane.
Hidrokoloidi se postavljaju na ranu tako da dosegnu bar dva santimetra preko ivice rane. Kao što je spomenuto, na rani mogu ostati i do sedam dana. Zamjenjuju se obavezno onda kada sekreti iz rane stignu do ivice rane. Paste, prašak i hidrofiberi zahtijevaju upotrebu i sekundarnih obloga, jer se pomoću njih primarna obloga fiksira na ranu. Većina hidrokoloidnih obloga ima ljepljive ivice, pa tako nije potreban zavoj. Ove se obloge primjenjuju u fazi granulacije, i posebno za rane sa sekrecijom. Kada obloga nema ljepljive ivice, za pričvršćivanje hidrokoloida na ranu koriste se filmovi.
CICACTIVE Gel
Hidrokoloidni gel na bazi Natrium alginata održava optimalan nivo vlažnosti kože i time unaprjeđuje regeneraciju kože i sprečava formiranje krasti, tj. suvih promjena na koži. Uriage Termalna Voda i Bisabolol imaju umirujuća svojstva na kožu, a Ekstrakt Gaveza obnavlja zid krvnih sudova tj. kapilara u koži. Uriage Termalna Voda ima dokazana zacjeljujuća svojstva u zarastanju rana. Silanol – Hidroksiprolin stimuliše proliferaciju ćelija tokom faze reepitelizacije oštećenog tkiva. D panthenol je poznat kao vrlo aktivan sastojak u samom procesu zarastanja rana.
ISTRAŽIVAČKE STUDIJE
Različite studije ističu visok sadržaj minerala Uriage Termalne vode i njena brojna svojstva: hidratantno, anti-inflamatorno, dejstvo protiv slobodnih minerala, zacjeljujući, anti pruritunozni efekat. Anti – inflamatorno dejstvo demonstrirano je na kultivisanim humanim ćelijama mastocita, dok su efekti na reaktivnost kože proučeni in vitro korišćenjem osjetljivih keratinocita neurona, modelom neurogene inflamacije. Efekti protiv slobodnih radikala proučeni su na humanim fibroblastima, zacjeljujući efekti in vitro na humanim fibroblastima sa hroničnog ulcera noge, dok je in vivo dokazan anti pruritunozni efekat na peckanje pokrenut termičkim stimulisanjem.
Svojstva Uriage termalne vode u zarastanju rana dokazana su in vitro, baš kao i efekti UTW, koji su proučavani u komparativnoj studiji normalnih fibroblasta u odnosu na fibroblast iz dubokog ulcera noge. Pri tome je mjerena proliferacija, diferencijacija, kontraktilnost i sinteza kolagena. Rezultati su pokazali da UTW stimuliše proliferaciju fibroblasta, unapređuje diferencijaciju fibroblasta u miofibroblaste, stimuliše kontraktilnu aktivnost fibroblasta i sintezu kolagena, kao i da pokazuje svoj iscjeljujući i stimulativni efekat na kontraktilnost fibroblasta. Svojstva UTW u slučaju inflamacija dokazana su in vitro. Dokazan je i inhibitorni efekat UTW na oslobađanje histamina u kulturi humanih mastocita aktivisanih neuropeptidima. UTW smanjuje dozno zavisno oslobađanje histamina. Rastvor Ca hlorida indukuje iste efekte kao UTW. UTW efekat je povezan sa njenim sadržajem kalcijuma koji objašnjava njen antiinflamatorni efekat.
Cicactive gel koristi se za optimalno obnavljanje kože i to nakon lasera, manjih dermo zahvata, zatim nakon hiruških intervencija, tretmana tečnim azotom i, naravno, povreda.
Na kraju, možemo spomenuti i to da aktivni hidrokoloidni gel ima odličnu podnošljivost i da ne ostavlja trag na koži i garderobi.
Dr Dragutin Višnjić
Opšta bolnica Nikšić
Predavanje je održano na III Sajmu medicine u Podgorici
Dodajte komentar