Šta treba znati kad je u pitanju
VAKCINACIJA DJECE I MLADIH
Ističući da je vakcinacija[1] djelotvorna i pouzdana mjera za sprečavanje i suzbijanje obolijevanja od infektivnih bolesti, te da ne samo da štiti vakcinisane osobe, već pomaže u sprečavanju širenja uzročnika bolesti u zajednici i kolektivnim imunitetom obezbjeđuje zaštitu i za one koji zbog medicinskih razloga ne mogu biti vakcinisani, Institut za javno zdravlje Crne Gore nastavlja sa organizovanjem dodatnih termina za sprovođenje imunizacije. Dodatni termini organizuju se vikendima, bez obaveze zakazivanja, a povod za ovakvu aktivnost je nizak obuhvat imunizacije pojedinim vakcinama iz kalendara redovne vakcinacije.
－Ovom prilikom naglasili bi značaj vakcinacije protiv hepatitisa B za svu djecu rođenu tokom 2019, 2020, 2021. i 2022. godine koja nisu primila tri doze vakcine protiv hepatitisa B jer je prethodnih godina bilo perioda kada je ova vakcina povremeno nedostajala. Takođe, obuhvati MMR vakcinom su i dalje na niskom nivou. Značajan broj djece kasni sa vakcinacijom, a slučajevi morbila se detektuju i u našoj zemlji. Takođe, pozivamo sve roditelje da iskoriste mogućnost i zaštite djevojčice i dječake uzrasta 9-14 i 15-18 godina vakcinom protiv humanog papiloma virusa (HPV) － navodi se u Saopštenju[2] Instituta.
Sl.https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/web.repository/ijzcg-media/files/1738708352-kalendar-redovne-vakcinacije-u-crnoj-gori-za-stampu.pdf
Imajući u vidu značaj imunizacije i doprinos vakcinacije toj vrsti zaštite javnog zdravlja, Medikal je sesijom organizovanom u okviru Sajma medicine dao prostora za prezentovanje aktuelnosti, normative i drugih značajnih aspekata vakcinacije kod nas. O vakcinaciji djece ovom prilikom su govorile dr Danica Stevović, iz Doma zdravlja u Tivtu, i dr Slađana Radulović, iz Kliničkog centra Crne Gore.
Žrtve svog uspjeha
－ Vakcine su, definitivno, žrtve svog uspjeha － kaže ljekarka primarne zdravstvene zaštite dr Danica Stevović. Ističući da su prevencija i imunizacija najbitnija baza zdravstvene zaštite, ona je prezentovala neke aspekte sadržaja vakcina koje su zastupljene u našem zdravstvenom sistemu, te s tim u vezi ukazala na određene specifičnosti primjene pojedinih suspstanci koje u javnosti nerijetko nailaze na dozu skepse ili čak osude. Tako, npr., upotreba natrijum-hlorida u vakcinama, kao jednog od sastojaka čija primjena privlači mnogo pažnje, po tumačenju dr Stevović, služi da bi vakcina imala istu osmolarnost kao i tjelesne tečnosti. Na taj način se, kako kaže, smanjuju neželjene senzacije prilikom aplikacije vakcine. Histidin,koji se recimo nalazi u vakcini protiv bolesti izazvanih određenim tipovima HPV-a kao esencijalna amino-kiselina učestvuje u održavanju optimalnog Ph, te omogućava da na taj način vakcina bude zaštićena tokom transporta i skladištenja. Takođe, polisorbat 80 doprinosi da se bolje pomiješaju sastojci vakcine, te da aktivnost i efikasnost vakcine bude dobra. Boraks u vom slučaju služi kao pufer koji učestvuje u obezbjeđivanju stabilnosti vakcine. L-1 protein, kao ikozaedarna struktura koja imitira izgled omotača HPV u skladu s tim, učestvuje u stimulaciji imunog odgovora ne izazivajući oboljenja.
dr Danica Stevović
Dr Stevović je ukazala na indikacije za primjenu HPV vakcina, koje, kako objašnjava, za sada nijesu pokazale ozbiljnije neželjene efekte. Imunodeficijentne osobe, ipak, trebalo bi da budu vakcinisane, naročito HIV pozitivne osobe, a za primjenu tokom trudnoće još uvijek nema dovoljno indikacija. Nasuprot tome, ova vakcina može se aplicirati tokom perioda dojenja. Kombinacija sa drugim vakcinama i kontraceptivima veoma je komforna, a vakcina je izuzetno imunopotentna i posreduje u razvoju humoralnog odgovora. Ovaj vid preventive, kako je objašnjeno, u 95% slučajeva štiti od adenokarcinoma in situ, od karcinoma grlića materice u oko 90% slučajeva, u 90-95% štiti od karcinoma anusa kod oba pola koji je u porastu i povezan s HPV-om, ali i 90% genitalnih kondiloma.
Iako pogotovu u crnogorskom primorju postoji interesovanje od strane roditelja za primjenu vakcinacije protiv rotavirusa, kod nas još uvijek nije prisutna petovalentna živa vakcina ove namjene. Kao pomoćne supstance koriste se saharoza, natrijum citrat, natrijum dihidrogenfosfat monohidrat, natrijum hidroksid, polisorbat 80, hranljiva podloga koja sadrži neorganske soli, amino kiseline i vitamin, kao i prečišćena voda. Primjena ove vakcine, kako objašnjava dr Stevović, kreće od šeste sedmice života i u razmaku od 4 sedmice daje se u tri navrata. Primjenjuje se oralno, a imunodeficijentna stanja nijesu indikovana. S obzirom na sadržaj saharoze na oprezu treba da budu i pacijenti koji pokazuju intoleranciju ove vrste. Za sad ne postoje podaci o njenom uticaju na plodnost i primjenu u trudnoći i dojenju. Nakon trodozne aplikacije vakcina pokazuje imuni odgovor u odnosu na 5 humanih rotavirusa.
MMR vakcina je namijenjena suzbijanju morbila, parotitisa i rubele, koja je, po dr Stevović, nepravedno na stubu srama, a prezentuje se kao efikasna živa vakcina. Indikovana je za primjenu kod djece starije od 12 mjeseci, a u posebnim slučajevima i od 9-og mjeseca. Daje se u dvije doze, pri čemu se druga doza može dati već poslije 4 sedmice. Najčešća neželjena dejstva su: povišena temperatura, lokalni eritem ili bol, otok, morbiliformni raš. Nije preporučena kod imunodeficijentnih osoba, a savjetuje se i izbjegavanje u trudnoći i kombinovanje s drugim vakcinama nakon mjesec dana od primjene. Istovremena primjena imunoglobulina nije preporučena zbog neadekvatnosti imunološkog odgovora, a vakcinaciju treba odložiti najmanje 3 mjeseca nakon transfuzije krvi, plazme ili primjene serumskih imunoglobulina. Tuberkulinski test se, takođe, radi 4-6 sedmica nakon ove vakcinacije. Efikasnost je dokazana u preko 95% kod djece koja su pravovremeno primila vakcinu.
Prevencija bolesti uzrokovanih streptokokom pneumonije
Dr Slađana Radulović je upozorila da je rizik od obolijevanja od pneumokokne bolesti veći u zemljama u kojima se ne sprovodi vakcinacija, a najrizičnije grupe su djeca mlađa od dvije godine i stariji od 65 godina. Povećan rizik od obolijevanja imaju i HIV pozitivne osobe, aspleničari, dijabetičari, hronično oboljeli od bolesti srca ili pluća, osobe sa ugrađenim kohlearnim aparatom, a nešto je prisutnija kod osoba muškog pola.
Dr Slađana Radulović
Specifičnost ove bakterije je da je obavijena polisaharidnom kapsulom koja je glavni nosilac virulencije a do sada je otkriveno više od 100 serotipova. Streptokok pneumonije je humani bacil koji se prenosi kapljičnim putem, a kolonizacija bakterija je veća kod djece mlađe od 5 godina, osoba koje su neselektivno koristile antibiotike i sl. Streptokok izaziva infekciju nakon kontakta sa sluzokožom nazofarinksa, pa je jedan od najčešćih uzročnika akutne upale uha kod djece. On, takođe, može izazvati sinusitis, konjuktivitis, ali prelaskom u krv može biti izazivač invazivnih stanja tipa osteomijelitisa, meningitisa i dr.
Dr Radulović upozorava da je posljednjih godina primijećen porast broja slučajeva komplikovanih bolesti izazvanih pneumonijom, pri čemu evidencija Instituta za bolesti djece pokazuje da je 60% te djece bilo mlađe od 5 godina. Pneumokokna bolest se prevenira pomoću dva tipa vakcina. 1977. licencirana je prva polisaharidna vakcina koja je imala 14 serotipova, a danas se kod osoba starijih od dvije godine koristi polisaharidna vakcina sa 23 serotipa. 2000. licencirana je i prva konjugovana vakcina koja je imala 7 serotipova, a 2021. odobrena je 15-valentna vakcina koja se primjenjuje kod odojčadi, djece i adolescenata uzrasta 6 nedelja do manje od 18 godina radi prevencije invazivne bolesti, pneumonije i akutne upale srednjeg uha uzrokovanih bekterijom Streptococcus pneumoniae. Vakcina je takođe indikovana i za aktivnu imunizaciju odraslih uzrasta 18 godina i starijih radi prevencije invazivnih bolesti i pneumonije uzrokovanih ovom bakterijom. Danas je dostupna i 21-valentna vakcina.
Uvođenje vakcinacije dovelo je, kako svjedoči dr Radulović, do značajnog pada incidence invazivne pneumokokne bolesti. Serotipovi sa manje razvijenim invazivnim potencijalom pokazuju rezistentnost na primjenu amoksicilina.
Vakcinacija protiv pneumokoka kod nas je započeta 2024. godine, vakcinom sa 15 serotipova koja je indikovana za primjenu od 6. sedmice života. Vrši se intramuskularnom primjenom, a neželjene reakcije su vrlo slične ostalim vakcinama. U pitanju je konjugovana vakcina sa boljom produkcijom imunoglobulina 1, a pokazuje i efekat krda, tj. štiti nevakcinisane i utiče na kliconoštvo, po čemu se razlikuje u odnosu na stariji tip vakcine koji se i dalje koristi. Njenom primjenom značajno je smanjena rezistencija na antibiotike.
Anita Đurović
[1] https://www.ijzcg.me/me/novosti/dodatni-termini
[2] https://www.ijzcg.me/me/novosti/dodatni-termini
