Zadah

Kod pojedinih osoba iz usta se osjeća neprijatan miris (lat. foetor ex ore ili halitosis). Uzroci neprijatnog zadaha mogu biti različiti. On može biti  prouzrokovan nekim gangrenoznim procesima u usnoj duplji, može se javiti u slučaju nekih ekstra-oralnih oboljenja kao i pri nekim fiziološkim stanjima.  Ovaj problem može dovesti do desocijalizacije i do stvaranja psihičkih problema (u vidu depresije i neuroze) kod pacijenata.

Upravo zbog ovakvog uticaja za­daha na život pacijenata, treba pridati veliku pažnju otkrivanju uzroka neprijat­nog zadaha i, shodno tim nalazima, ili ukloniti uzrok, ili takvu osobu poslati odgovarajućem specijalisti.

Uzroci neprijatnog zadaha dijele se na: oralne, fiziološke, ekstraoralne i tzv idiopatske uzroke.

Fiziološki uzroci

Normalno se kod svih osoba javlja diskre­tan, blag i sladunjav miris pri izdisaju. Inten­zitet tog neprijatnog mirisa zavisi od: doba dana, starosti osobe, ishrane, kao i nekih fizioloških stanja koja se javljaju u genitalnom životu žene (menstrualni ciklus).

Doba dana utiče tako što se ujutro osjeća neprijatan zadah. To se objašnjava time što u toku noći, kada je smanjeno lučenje pljuvačke, nastaje pojačano raspadanje otpalih ćelija sluzokože i ostataka hrane. U toku dana se luči veća količina pljuvačke koja stalno spira zube i oralna tkiva, te je samim tim i zadah iz usta slabiji. Doba starosti utiče tako što se intenzitet neprijatnog mirisa povećava sa starošću. Kod zdrave djece mlađeg uzrasta disajni miris je prijatan. Kod starijih osoba osjeća se kisjeo i težak zadah, koji je veoma nepri­jatan za okolinu, uprkos besprekornosti oralne higijene.

Glad, takođe, može da djeluje na pojavu neprijat­nog zadaha. Tako se kod nekih osoba neprijatan zadah osjeća samo dok su gladne. On iščezava poslije jela.

Menstrualni ciklus često je praćen pojavom zadaha iz usta. Ovaj simptom se objašnjava dejstvom polnih hormona na oralna tkiva, usljed čega nastaju izvjesne promjene na sluzokoži usne duplje. Zadah iz usta koji se javlja za vrijeme menstruacije traje kratko i gubi se po prestanku uzroka.

Oralni uzroci

Kao glavni uzrok neprijatnog zadaha iz usta smatraju se ulceronekrozni ili gangrenozni procesi koji se odvijaju u usnoj duplji. Ti procesi se najčešće dešavaju na gingivi. Zadah se javlja kao posljedica raspadanja djelova gingive, odnosno oralne sluzokože. Smatra se da intenzitet mirisa zavisi od stepena nekroze. Ovakvi procesi u ustima, naročito oni u predjelu parodontijuma, praćeni su i bolo­vima. Zbog toga bolesnici izbjegavaju da peru zube i hrane se uglavnom kašastom hranom. Usljed toga dolazi do akumulacije i zadržavanja hrane a kasnije i do raspadanja iste, što još više doprinosi nastanku zadaha.

Sličan zadah nastaje i poslije nekih oralno-hirurških zahvata, naročito poslije vađenja zuba. Taj nepri­jatan zadah nastaje kao posljedica raspadanja krvnog koaguluma. Zadah je i u ovom slučaju potenciran time što bolesnici najčešće poslije vađenja ne održavaju oralnu higijenu i izbjegavaju čvrstu hranu.

Neprijatan zadah iz usta nekad se javlja i kod osoba koje jednostavno ne održavaju oralnu higijenu a da pri tom ne postoje neki gangrenozni procesi u ustima.

Ekstraoralni uzroci

Neprijatan zadah koji nastaje usljed nekih ekstraoralnih uzroka smatra se osnovnim vidom zadaha. Ova vrsta zadaha ne prolazi poslije sanacije usta.

Najčešći ekstraoralni uzroci neprijatnog zadaha su: oboljenja disajnih puteva, oboljenja organa za varenje kao i neka druga opšta oboljenja. Neprijatan zadah se takođe javlja i poslije unošenja mirišljavih materija i ljekova, kao i u slučaju neadekvatne ishrane i poremećaja u varenju. Može se javiti i usljed dehidratacije organizma, kao i zbog nekih psihičkih i stresnih situacija.

Oboljenja disajnih puteva nastala zbog anatomske povezanosti sa usnom dupljom mogu predstavljati uzrok pojave zadaha. To se dešava pogotovo kod oboljenja gornjih disajnih puteva (nosa, krajnika, sinusa, grla). Neprijatan zadah u nekim slučajevima može biti posljedica oboljenja donjih disajnih puteva. Smatra se da je zadah pouzdan simptom bronhiektazija i apscesa pluća.

Oboljenja digestivnog trakta mogu biti praćena neprijatnim zadahom. To se često dešava kod patoloških promjena na jednjaku, želucu i crijevima. On je naročito izražen kod divertikuluma jednjaka, suženja jednjaka i karcinoma želuca.

Neka opšta oboljenja koja su praćena poremećajem u metabolizmu mogu biti uzrok pojave nekih produkata neprijatnog mirisa koji prouzrokuju i neprijatan zadah iz usta. Tako se kod dijabetičara osjeća miris voća koji potiče od acetona, kod oboljelih od ciroze osjeća se miris raspad­nute krvi itd.

Unošenje mirišljavih materija u organizam može dovesti do nastanka zadaha, iako u organima za disanje i varenje ne postoje patološki procesi. Ove materije poslije resorpcije dolaze u krv, odakle se eliminišu iz pluća. Tako se prilikom ekspiracije osjeća miris bijelog i crnog luka, alko­hola, kuvanih jaja, sira. Zadah tih materija ne osjeća se zbog njihovog zadržavanja u digestivnom traktu, već iz pluća, što je dokazano eksperimentima. Ako se bijeli luk stavi direk­tno u crijeva, za kratko vrijeme njegov miris će se pojaviti iz usta. Oralnom higijenom ili ispiranjem usta raznim sredst­vima ne može se spriječiti miris koji potiče od bijelog luka ili neke druge hrane. To je zbog toga što taj miris potiče iz pluća.