Probiotici su u posljednje dvije decenije predmet mnogih naučnih istraživanja, što navodi da se od njih u budućnosti očekuju mnogi benefiti.
Dokumentovani podaci o pozitivnom učinku bakterija na zdravlje čovjeka datiraju još iz Starog zavjeta, ali tek početkom 20-tog vijeka u tezi Elie Metchnikoff, dobitnika Nobelove nagrade, koji je 1908. godine naveo da konzumacija jogurta koji sadrže Lactobacillus, smanjuje broj patogenih bakterija stvarajući kisjeli milje, postaju predmet naučnih istraživanja.
1917. godine Alfred Nissle izolovao je nepatogeni soja Escherichia coli, jedan je od rijetkih primjera ne-LAB bakterija. Henry Tissier (iz Instituta Pasteur) izolovao je Bifidobacterium iz stolice dojenčeta, s ciljem da se primjenjuje kod dojenčadi koja pate od dijareje, dok je dr Minoru Shirota izolovao Lactobacillus casei soj Shirota u borbi protiv izbijanja dijareje, probiotok koji je na tržištu od 1935. godine.
U GIT- u čovjeka živi više od 100 biliona mikroorganizama – mikrobiota, čija se uloga u zdravlju i bolesti posljednjih godina intenzivno istražuje. U GIT-u je uspostavljena idealna ravnoteža između domaćina i crijevne mikroflore koju čine fakultativni i obavezni anaerobi – 95% poput Bifidobacterium, Clostridium, Fusobacterium, Peptococcus, i Bacteroides, 10% crijevne populacije čine fakultativni anaerobi: Lacto-bacillus, Escherichia coli, Klebsiella, Streptococcus, Staphylococcus i Bacillus.
Većina bakterija je prisutna u debelom crijevu s bakterijskom koncentracijom od 1011 do 1012 CFU (engl. colony-forming units) na mililitar.
Uloge crijevne mikroflore su:
– Metabolička – sinteza vitamina K, B12, stvaranje kratkolančanih masnih kiselina;
– Trofička – stimulacija epitelne proliferacije, angiogeneze i obnavljanja epitela, citoprotektivna stimulacija razvoja imunološkog sistema;
– Zaštitna –regulacija urođenog i stečenog imuniteta, kompetitivni učinak za patogene.
Disbioza je kvalitativni i kvantitativni poremećaj odnosa dobrih i loših bakterija u sluznici GIT-a, što za posljedicu dovodi do disfunkcije crijevne mukoze.
Prema definiciji Svjetske zdravstvene organizacije, probiotici su nepatogeni živi organizmi koji unešeni u dovoljnoj količini imaju pozitivni učinak na zdravlje domaćina. Dostupni su u prehrani (jogurt, sir, kefir, kisjeli kupus) i u obliku dodataka prehrani (farmaceutski proizvodi).
Prebiotici su teško svarljivi ugljeni hidrati (oligofruktoza, inulin, galacto-oligosaharidi, lactulose, oligosaharidi u majčinom mlijeku) koji predstavljaju nutrijente za korisne bakterije, stimulišući tako probiotsku aktivnost u digestivnom traktu.
Simbiotici su proizvodi koji sadrže probiotike i prebiotike.
Bakterije koje se upotrebljavaju kao probiotici moraju zadovoljiti nekoliko kriterijuma.
Moraju biti: ljudskog porijekla, nepatogeni, rezistentni na probavu tokom prolaska kroz crijevni trakt, živi do dolaska u debelo crijevo, stabilni u kisjeloj sredini i otporni na žuč, sposobni za adheziju na enterocite, stvarati antimikrobne supstance, uticati na imunološki sistem i odgovor kao i na metabolizam.
Najčešće upotrebljavani probiotici su:
– Bakterije koje proizvode mliječnu kiselinu (LAB)
pretežno su iz roda Lactobacillus ili Bifidobacterium ne‐LAB bakterije (najčešće iz roda Escherichia, Enterococcus i Bacillus) i
– Nepatogene gljive Sacharromyces bulardi
Novorođenčad se rađaju s gotovo sterilnim crijevima, ali tokom porođaja započinje brza kolonizacija crijeva, na koju utiče način porođaja (vaginalni ili carski rez, način hranjenja, dojenje ili mliječna formula), uportreba antibiotika, prebiotika ili probiotika, bakterijska flora kože medicinskog osoblja i okoline, starosna dob novorođenčeta itd.
Crijeva prvo kolonizuju enterobakterije i enterokoke, a nakon toga anaerobi kao bifidobakterija, klostridija, Bacteroidesspp i anaerobne streptokoke. Od svih vrsta GIT mikrobiota, Bifidobakterija i Lactobacilli smatraju se za dvije najbitnije bakterije korisne za ljudsko zdravlje. Bifidobakterije i laktobacili prisutni u majčinom mlijeku štite od potencijalno patogenih mikroorganizama i tako djeluju kao dio crijevne odbrambene barijere. U vrijeme rođenja imunološki sistem novorođenčeta je još uvijek nezreo i u toku prve godine progresivno se aktivira i sazrijeva uz pomoć dobrih bakterija prisutnih u crijevnoj flori. Nakon druge godine života crijevna mikrobiota djeteta slična je mikrobioti odraslih .
Posljednjih godina brojna su se naučna istraživanja bavila problematikom uticaja probiotika na djecu. Mnogo se pažnje posvećuje ispitivanju neškodljivosti probiotika, s tim da je sigurnosni profil laktobacila i bifidobakterija najviše istražen. Dejstvo zavisi od doze i vrste soja koji se koristi.
Probiotici se smatraju izuzetno sigurnim proizvodima s vrlo malo kontraindikacija čak i tokom trudnoće i ranog djetinjstva, jer su normalni stanovnici crijeva i značajan dio njih izolovan je iz zdravih ljudi. Vrlo je mali broj zabilježenih infekcija koje se mogu povezati s probioticima, i po pravilu se javljaju kod teško imunokompromitovanih pacijenata.
Ostaje otvorena mogućnost prenosa rezistencije na antibiotike, iako se za sada čini da je rizik nizak kod probiotika koji se danas mogu naći na tržištu.
Dodajte komentar