Astma je bolest disajnih puteva koju karakteriše pojačana preosjetljivost trheobronhijalnog stabla na velik broj različitih stimulusa. Prema definiciji globalne inicijative za astmu (eng. GINA) astma je hronična zapaljenska bolest disajnih puteva u čijem nastanku igraju ulogu velik broj ćelija i ćelijskih elemenata. Kao rezultat dejstva više faktora koji pogoduju nastanku astme javlja se hronična upala (inflamacija) i hiperreaktivnost disajnih puteva, što se u kliničkoj slici očitava kao napad gušenja, stezanja u grudima, vizing ili sviranje u disajnim putevima zbog povećanog otpora kretanju vazduha u suženim bronhijama kao i kašalj. Najčešće se ovi simptomi javljaju noću ili rano ujutro.
U etiološkom smislu za nastanak astme odgovorno je više faktora koji se dijele na:
1. Faktori domaćina: atopija, pol, gojaznost, genetska predispozicija za nastanak astme, konstitucija i hipereaktivnost bronhija.
2. Faktori spoljne sredine: razne vrste alergena, duvanski dim, respiratorne infekcije.
3. Provocirajući faktori: fizičke vježbe, hiperventilacija, hladan vazduh, neki ljekovi kao što su aspirin, beta blokatori, sulfatni agensi.
Najćešče akutizaciju astme izazivaju virusne infekcije.
Za epidemiološke i kliničke svrhe astma je podijeljena na alergijsku, koja je vezana za pozitivnu porodičnu anamnezu za alergije, povećan titar IgE antitijela u krvi kao i pozitivnim odgovorom na provokativne testove uključujući i inhalaciju specifičnih antigena i idiosinkrazijsku, kod koje alergija nije uzrok već obična prehlada može da dovede do prvih simptoma astme. Zato se alergiska srijeće kod mladjih osoba, naročito djece, dok ćemo drugi oblik češće sresti u starijem dobu. Ali, ono što je bitno napomenuti, da ova podjela je prilično oštra i u praksi se dešavaju češće oni slučajevi koji pripadaju i jednom i drugom obliku, tačnije, mješoviti oblici, kod kojih je više faktora doprinijelo nastanku astme.
U patogenetskom smislu govorimo o tri komponente koje se javljaju kao rezultat ovog stanja a to su: inflmacija disjanih puteva, hipereaktivnost i opstrukcija istih. Kao krajnji rezultat dobija se remodeliranje i trajno suženje lumena disajnih puteva.
U kliničkoj slici ovih pacijenata imamo trijadu simptoma: dispneja, vizin i kašalj. Na početku napada pacijent se žali na pritisak u grudnom košu, neproduktivan kašalj, zatim nastaje vizing prilikom udaha i izdaha i produžen ekspirijum (izdah). U daljem toku javlja se tahipneja (povećana frekvenca disanja) tahikardija (ubrzan srčani rad) kao i sistolna hipertenzija. Auskutacijom čujemo oslabljen disajni šum, vizing, produžen ekspirijum. Zbog zarobljavanja vazduha javlja se i hiperinflacija pluća, poremećaj gasne razmjene i acido baznog statusa. U akutnom napadu, kao posljedica hiperventilacije nastaje hipokapnija sa respiratornom alkalozom međutim, kako bolest napreduje i pogoršavaju se simtomi, dolazi do zamora respiratorne muskulature a samim tim do hipoventilacije koja za posljedicu nosi hiperkapniju, hipoksiju, acidozu i respiratornu insuficijenciju.
Napad se završava produktivnim kašljem i izbacivanjem gustog i viskoznog sekreta.
Podjela astme po težini kliničkih simptoma jeste na blagu, intermitetntnu, umjereno i teško perzistentnu astmu.
Dijagnozu postavljamo na osnovu anamneze, fizikalnog pregleda, kliničke slike, spirometrije kao i bronhodilatatornih i bronhoprovokativnih testova.
Terapija astme se zasniva na primjeni kratkodjelujućih beta agonista i antiholinergika koji za cilj imaju brzo otklanjanje akutnih simptoma i dugodjelujućih beta 2 agonista, kortikosteroida, metilksantina a antagonista leukotrijena za dugotrajnu kontrolu bolesti.
Status asmathicus ili akutni teški napad astme jeste po život opasno stanje, jedno od najurgentnijih stanja koje podrazumijeva sve gore navedene simptome ali u mnogo jačem intezitetu. GINA ga definiše kao tešku opstrukciju koja ni nakon 30 do 60 minuta poslije terapije nema poboljšanja. Kod ovih pacijenata je opstrukcija takva da se javlja izmijenjeno stanje svijesti zbog izrazite hipoksije, saturacija kiseonikom je ispod 90 procenata, tahikardija je preko 120 otkucaja u minuti, tahipneja preko 30/min. Auskultacijom registrujemo polifoni vizing i oslabljen do nečujan disajni šum (tiha pluća).
2010 godine GINA je izdala protokol za liječenje ovog akutnog stanja:
Inhalacioni Beta 2 agonisti . Dva udaha svakih 20 minuta tokom prvog sata.
Glukokortikoidi 0,5 do 1 mg po kg
Oksigenoterapija
Antiholonergici
Magnezijum slulfat u slučaju da nemamo odgovor na kortikosteroide i bronhodilatatore,
U liječenju ne koristiti sedative, mukolitike, fizikalni tretman i hidraciju velikim količinama tečnosti kod odraslih.
Adrenalin nije indikovan kod status asmathicus-a, osim ako bronhoopstrukcija nije rezulat anafilakse. Intubacija traheje sama po sebi nosi rizik od bronhospazma pa bi korisnije bilo koristiti laringealnu masku ako za to postoje indikacije.
Sa ovim stanjem najčešće se srijeću ljekari hitne medicinske službe.
Dr Marija Bogdanović,
Zavod za HMP Podgorica, odsijek Cetinje
Add comment