Dojke su endokrino zavisni organi, posjeduju hormonske receptore pa je većina oboljenja endokrino uslovljeno, tj. hiperestrogenizmom.
Od puberteta, preko adolescencije, doba zrelosti, graviditeta, laktacije, u postmenopauzi i senijume dojke su izložene egzogenim i endogenim uticajima koji dovode do različitih oboljenja koja su, osim upala i trauma, endokrino zavisna oboljenja.
U praksi u ambulantama, na stručnim sastancima, kongresima i u medijima, uglavnom se bavimo oboljenjenjima dojke zrele dobi, tako da često budemo iznenađeni i zatečeni kad se pojavi mlada pacijentkinja, uplašena i zbunjena, sa uznemirenim roditeljima.
U toku života žene, dojke prolaze kroz različite fiziološke faze, počevši od doba adolescencije, menstrulanog ciklusa, graviditeta, laktacije i menopauze. Kod nas doba puberteta počinje obično oko 11godina i završava se sa dobijanjem prve menstruacije (menarche) oko 12-14. godine. Tada počinje razvoj dojke koji se završava se sa laktacijom.
Razvoj dojki počinje 3-5godina prije menarche. Prvo dolazi do rasta bradavica, zatim laganog uvećanje dojki sa pojavom žljezdanog tkiva samo ispod bradavica, daljim rastom dojke, koji podrazumijeva prolifetraciju svih parenhimskih struktura, dobijaju završni morfološki izgled. Razvoj nije uvijek ravnomjeran u cijeloj dojci, jer je zavistan od estrogene funkcije ovarijuma.
Estrogen počinje da se luči u jajnicima od 7 godine, sa postepenim povećanjem koncentracije do 11godine, zatim naglim skokom oko 12-13. godine – prije menarche, sa uspostavljanjem menstrualnog ciklusa lučenje estrogena postaje ciklično kao kod odrasle žene.
2-3 godine poslije menarche koncentracija estrogena je veća u sekretornoj fazi nego kod odraslih žena, zbog proliferativnih procesa u polnim organima i dojci. Lučenje progesterona u toku polnog sazrijevanja je malo – on utiče na razvoj alveola . Estrogen je odgovoran za rast dojki, proliferaciju mliječnih kanala i strome, i za odlaganje masti u dojkama. Pored ova dva hormona, na formiranje dojki utiče i hormon rasta, tiroksin, glikokortikoidi i prolaktin.
U toku menstrualnog ciklusa promjene u dojkama su posljedica cikličnih promjena sekrecije estrogena i progesterone u dojkama. U proliferativoj fazi pod dejstvom estrogena nastaje dilatacija mliječnih kanalića, edem intersticijskog tkiva, prolifearcija epitelnih ćelija i bubrenje mioepitelnih ćelija. U drugoj sekretornoj fazi ciklusa žuto tijelo luči veće količine progesterone i estrogena, koji dovode do stvaranja novih acinusa i uvećanje postojećih. Ove promjene mogu da budu uzrok predmenstrualnih tegoba – dojke su napete, bolne (mastodinija), koja je posljedica hiperestrogenije. Dva dana prije završetka menstrualnog ciklusa dolazi do naglog pada lučenja estrogena i progesterone, što dovodi do pojave menstrualnog krvarenja i brze involucije prethodno nastalih promjena.
Anomalije dojki mogu biti urođene i stečene:
1. Anomalije broja – amastija (urođeni nedostatak dojki, najčešće samo jedne) i polymastia (prekobrojna dojka),
2. Anomalije položaja,
3. Anomalija structure,
4. Anomalija veličine: mikromastia (izrazito mala dojka), mikrothelia (mala bradavica), makromastia (prekomjerno uvećanje dojki).
Makromastija može biti :
– Prepubertetska, kada je sekundarna manifestacija osnovne bolesti (sekretorno aktivni tumor jajnika),
– pubertetska makromastija – prekomjerni rast dojki u pubertetu. Obično traje jednu do dvije goidine a uzrok je nepoznat, ali je vjerovatrno povezan sa endokrinim poremećajima (istovremeno je prisutna i amenoreja),
– graviditetna mastopatija – javlja se u prvim nedjeljama trudnoće. Porođajem, dojke se smanjuju i dobijaju uobičajenu veličinu.
Ginekomastija je jednostrano ili obostrano uvećanje dojke kod muškaraca. Može biti fiziološka i patološka. U grupu fizioloških spadaju:
– Neonatalna ginekomastija je posljedica estrogena koji je krvotokom majke dospio u krvotok novorođenčeta. Estrogen se razgrađuje u toku prve dvije nedjelje, i dolazi do smanjenja dojki novorođenčeta.
– Adolescentna ginekomastija nalazi se kod 60-70% dječaka uzrasta od 12-15godine. Uvećanje je obično retroareolarno, može biti bolno osjetljivo, povezano je sa većim nivoom estrogena u odnosu na testosternon kod adolescentnih dječaka.
– Senescentna ginekomastija – poslije 60 godine, zbog pada nivou testosterone.
Ginekomastija se može pojaviti i kao posljedica hroničnih oboljenja i upotrebe određenih ljekova,
70% promjena u dojkama su benigne lezije. Najčešće promjene u mladoj dobi su:
1. Fibrocistična bolest ili displazija je najčešće benigno oboljenje mladih žena i žena u generativnoj dobi. Osnovni uzrok je ovarijska disfunkcija – deficit progesterone i višak estrogena dovode do proliferativnih procesa sa bujanjem veziva ili epitela, deskvamacije epitela i cistične degeneracije. Na benignu prirodu ukazuje istovremena, obostrana pojava u dojkama, premenstrulana mastalgija i obostarna multipla nodularnost. Ehotomografski se manifestuje hiperehogenošću parenhima lokalizovanom (fibrozni plakovi) ili difuznom sa mikro ili makrocističnim promjenama
2. Fibroadenomi su načešči benigni tumori dojki, najčeće se javljaju između 15 i 25. godine, najčešće u gornjim spoljnim kvadranatima, često multipli i obostrano, načešće ovalnog oblika, glatkih kontura, pokretni prema okolini, bez vaskularizacije u toku color Doppler pregleda. Karakterističan je juvenilni fibroadenom, koji brzo raste i deforormiše dojku, može da bude obostrani i da poslije escizije recidivira. Zbog brzog rasta izražena je vaskularizacija pri Color Doppler pregledu, za razliku od adultnog tipa fibroadenoma koji je načešći kod adolescenata.
Dodajte komentar