Dr Suzana Ivanović, spec. endokrinolog
Opšta bolnica, Cetinje
Hepatoprotektivi predstavljaju ljekove i dijetetske suplemente koji se koriste kao dodatak liječenju toksičnih oštećenja jetre, akutnih i hroničnih hepatitisa, masne degeneracije jetre, ciroze jetre i bolesti žuči.
Silimarin je kompleksni bioflavoinoidni ekstrakt osušenih sjemenki i plodova biljke čička Silybum marianum (mlečni čičak). Mliječni čičak se u Evropi koristi u medicini još od prvog vijeka naše ere. Njegova ljekovita svojstva pominju se u spisima grčkog ljekara i botaničara Dioskorida (40-90. n.e.), koji ga je preporučio kao lijek za ugriz zmije. Engleski travar iz šesnaestog vijeka Nicholas Culpeper preporučio je mliječni čičak za žuticu i za izbacivanje kamenaca. U IX vijeku njemački naučnik Johannes Gottfried Rademacher, pokazao je da su ekstrakti ili ‘tinkture’ iz sjemenki čička korisni za liječenje pacijenata s poremećajima jetre. Ekstrakt čička silimarin je složena mješavina supstanci biljnog porijekla identifikovanih kao flavonolignani, flavonoidi (taksifolin, kvercetin) i polifenolni molekuli.
Principi efikasnosti silimarina se zasnivaju na:
· hepatoprotektivnom
· regenerativnom
· antioksidativnom
· antiinflamatornom
· antifibroznom dejstvu
Hepatoprotektivno dejstvo odnosi se na zaštitu membrane hepatocita, tako što silimarin predstavlja antagonistu sa štetim supstancama, toksinima, ljekovima, teškim metalima, alkoholom, toksinima iz pečuraka, koji mogu da dovedu do destrukcije hepatičnog tkiva, nekroze i ciroze jetre. Zatim, silimarin smanjuje lipidnu peroksidaciju koja je odgovorna za destrukciju ćelijske membrane hepatocita i inhibiše aktivnost fosfodiesteraze (enzima koji destabilizuje membrane fosfolipida). Potvrđeno je destvo silimarina na inhibiciju citohroma P 450, preko koga djeluju pojedini toksini.
Silimarin stimuliše aktivnost RNK polimeraze, što rezultira povećanjem sinteze proteina unutar hepatocita i na tom pricipu se zasniva regeneracija hepatocita. Antiinflamatorno dejstvo ostvaruje se stabilizacijom mastocita i smanjenim oslobađanjem vazoaktivnih amina (histamina), inhibicijom migracije neutrofila, inhibicijom lipooksigenaze i sinteze leukotrijena, koji su medijatori zapaljenja sa inhibicijom migracije neutrofila.
Ciroza je jedan od najčešćih uzroka smrtnosti danas. Vodeci uzroci ciroze su pretjerana upotreba alkohola, nealkoholna masna bolest jetre (NAFLD) i hepatitis.
Izloženost visokim nivoima toksina (npr. alkohol, hepatotoksični ljekovi) ili intenzivna oksidacija slobodnih masnih kiselina (tj. insulinska rezistencija) dovodi do abnormalne proizvodnje kiseonicnih radikala. Alkohol (etanol) utiče na stvaranje slobodnih radikala u hepatocitima, Kupfferovim i endotelnim ćelijama. Neravnoteža, s trajnom prisutnošću kiseoničnih radikala koji nisu neutralizovani endogenim antioksidansima, stvara stanje zvano “oksidativni stres”, koji objašnjava patogenezu raznih poremećaja jetre, uključujući fibrozu jetre. Mnogobrojne studije su pokazale da je dugotrajna primjena silimarina značajno produžila vrijeme preživljavanja bolesnika s cirozom jetre uzrokovanom alkoholom. Kod zavisnika od alkohola silimarin može povećati ćelijsku vitalnost i smanjiti peroksidaciju lipida i ćelijsku nekrozu.
Metabolički sindrom je postao jedan od vodećih globalnih zdravstvenih problema. Ovaj sindrom se odlikuje povećanjem tjelesne težine, visokim krvnim pritiskom, visokim nivoom šećera u krvi i poremećajem lipidnog profila. Upotreba silimarina/silibina ima važan biološki uticaj u liječenju nealkoholne bolesti masne jetre i metaboličkog sindroma. Ove materije usporavaju napredovanje nealkoholne masne bolesti jetre, djelujući tako što smanjuju oksidativni stres, insulinsku rezistenciju, nakupljanje masti u jetri i mitohondrijalnu disfunkciju. Silimarin djeluje kao hvatač slobodnih radikala i modulira enzime povezane s razvojem ćelijskih oštećenja, fibroze i ciroze. Kod bolesnika sa šećernom bolešću silimarin može poboljšati glikemijske parametre.
Silimarin se takođe koristi kod pacijenata oboljelih od hepatocelularnog karcinoma i ciroze jetre, koji predstavljaju uobičajene završne faze različitih hepatopatija.
Svjedoci smo da 21. vijek karakterišu epidemije koronavirusa. Godine 2002-03. virus SARS CoV је izazvao SARS, zatim 2012. pojavio se MERS CoV, da bi 2019. novi soj humanog beta korona virusa nazvan SARS CoV2, izazvao izbijanje COVID 19 bez presedana. Infekcija SARS CoV2 dovodi do teškog respiratornog distres sindroma. Nekoliko istraživačkih studija dokazalo je povoljne efekte upotrebe biljnih prirodnih proizvoda (flavonoidi i silimarin) u imunomodulaciji, koja može spriječiti šanse za infekciju i pomoći u borbi protiv oslobađanja citokina odgovornih za citokinsku oluju, koja vodi otkazivanju više organa. Zbog svog dejstva i nedostatka sistemske toksičnosti, ova jedinjenja zauzimaju značajno mjesto u protokolima liječenja ovih virusnih infekcija.
Antioksidativno i protivupalno dejstvo silimarina odnosi se na smanjenje oštećenja jetre izazvano virusom kroz usporavanjanje upalnog procesa i modulaciju imunološkog odgovora. Eksperimentalnim i kliničkim ispitivanjima je potvrđeno pozitivno antivirusno dejstvo silimarina, povezano sa njegovom intravenskom primjenom kod infekcije virusom hepatitisa C. Najvažnije dejstvo silimarina je stabilizacija i antioksidativni uticaj na membranu, koji osim što može pomoći u regeneraciji ćelija jetre, može smanjiti upalnu reakciju i usporiti fibrogenezu u jetri. Minimalna dnevna doza je 150mg.
Bolesnici sa oštećenjima jetre uzrokovanim ljekovima takođe su uspješno liječeni silimarinom.
Add comment