Ankilozantni spondilitis ili Behterevljeva bolest pripada grupi hroničnog progresivnog zapaljenskog reumatizma. Počinje od 18 do 45 godine života, češće kod muškaraca.
Dijeli se u tri stadijuma:
- rani ili prespondilitički
- floridni
- kasni
U ranom stadijumu pokretljivost kičmenog stuba je očuvana, a prvi simptomi su lumbago, iliosakralni bolovi i jutarnja ukočenost. Tokom dana ovi simptomi se povlače. U ovom stadijumu se zapaža rigiditet, hipertonija i napetost muskulature lumbosakralne regije.
Nakon sinovitisa i hondritisa u sakroilijakalnom zglobu iste promjene se šire ascedentno na ostale dijelove kičmenog stuba, ponekad i na periferne zglobove. Poslije izvjesnog vremena počinje okoštavanje. Kada se rentgenski ustanovi da je počeo proces kalcifikacije na hvatištima ligamenata, tetiva i kapsula na djelovima kičmenog stuba, gdje se odigravao upalni proces, onda je nastupio floridni stadijum.
Kasni stadijum ozačava opsežne destruktivne promjene zahvaćenih struktrura kičmenog stuba (pored mekih tkiva zahvaćeno je tijelo pršljena i intervertebralni diskus). Pokretljivost zglobova kičmenog stuba se smanjuje u svim pravcima uporedo sa strukturnim promjenama, zahvaćeni su lumbalni i torakalni djelovi više nego cervikalni. Okoštavanjem kostovertebralnih zglobova imobiliše se grudni koš, postaje nemoguće kostalno disanje i ostaje samo trbušno, a vitalni kapacitet se smanjuje. Kada su zahvaćeni kukovi, postoji tendencija nastanka fleksione i addukcione kontrakture, koljena imaju tendenciju da razviju fleksionu kontrakturu, a kada bolest zahvati ramene zglobove, ramena se spuštaju i povijaju naprijed, a pokretljivost nadlakta postaje ograničena u svim pravcima.
Ciljevi terapije radom u ranom stadijumu su:
– edukacija pacijenta o prirodi i toku oboljenja,
– relaksacija paravertebralne muskulature,
– održavanje pokretljivosti zglobova kičmenog stuba i ekstremiteta u punoj amplitudi i
– očuvanje pokretljivosti rebara i respiratornih pokreta.
U ovom stadijumu potrebno je pacijenta edukovati o svim aspektima oboljenja. Pacijent treba da sagleda posljedice koje ovo oboljenje ostavlja i shvati da postoji mogućnost njegovog uticaja na tok oboljenja. Edukacija pacijenta podrazumijeva znanja o bolesti, ali i formiranje navika pravilnog držanja tijela, izbjegavanja flektiranog položaja, spavanja u supiniranom položaju na tvrdoj ravnoj postelji bez jastuka, čestog korištenja proniranog položaja pri spavanju, navika za redovno bavljene fizičkim aktivnostima, izbjegavanje vlažnih i hladnih prostorija, oblačenja u skladu sa vremenskim prilikama. Potrebno je uključiti i zagrijavanje predjela oko kičmenog stuba, čime se djeluje na relaksaciju paravertebralne muskulature.
Početni položaj pri radu može biti sjedeći ili stojeći, sa predmetom rada postavljenim vertikalno u frontalnoj ravni ispred pacijenta, a materijal postavljati ispred, bočno ili iza pacijenta. Dohvatanjem materijala pacijent izvodi pokrete fleksije i rotacije trupa, fleksije, a postavljanjem materijala na predmet rada izvodi pokret ekstenzije.
Ciljevi terapije radom u floridnom stadijumu su:
– održavanje pokretljivosti u zglobovima kičmenog stuba i korjenskim zglobovima ekstremiteta,
– sprečavanje nastanka kifotične deformacije kičmenog stuba i
– održavanje respiratorne funkcije.
Ovdje posebno treba obratiti pažnju na korektivni položaj u postelji gdje pacijent leži u supiniranom položaju na ravnom ležaju bez jastuka, sa opruženim nogama u kukovima. Povremeno u toku dana ležanje u proniranom položaju po 30 do 40 minuta. Treba insistirati na održavanju pokretljivosti u zglobovima vratne kičme, tražiti pacijentu da pokrete ruku pri radu prati pogledom tj. pokretima glave i vrata. Elastičnost zadnje lože potkoljenice se postiže izvođenjem pregibanja (fleksija karlice i trupa prema natkoljenicama) umjesto rada kroz čučanj ili polučučanj. Prilikom rada potrebno je voditi računa o doziranju opterećenja i izbjegavanju pretjeranog zamora zbog oslabljene respiratorne funkcije i slabijeg opšteg stanja pacijenta. Za ostvarivanje ovih zadataka daju se aktivnosti u terapiji radom koje obezbjeđuju maksimalno moguće amplitude pokreta u svim pravcima u zglobovima kičmenog stuba, ramenima i kukovima.
Ciljevi u kasnom stadijumu
Ovaj stadijum karakteriše potpuna ukočenost kičmenog stuba. Kod slabo liječenih pacijenata postoje deformacije torakolumbalne kičme sa izraženom kifozom i cervikalnog dijela sa izrazitom lordozom. Ramena su povijena naprijed, i sa bitno smanjenom pokretljivošću nadlaktica. U kukovima fleksione i adukcione kontrakture, a u koljenima flekisone. Disanje površno i dijafragmalno. Dobro liječeni pacijenti imaju prav kičmeni stub, ali bez pokreta, veliki obim pokreta karlice prema natkoljenicama i relativno dobru pokretljivost u korijenskim zglobovima ekstremiteta.
Ciljevi osposobljavanja u ovoj fazi su usmjereni na obezbjeđivanje pomagala za obavljanje aktivnosti svakodnevnog života, prije svega aktivnosti samozbrinjavanja. Prilagođavanje uslova u stanu se planira prema preostalim sposobnostima. Potrebno je održavati preostalu pokretljivost u zglobovima ektremiteta i kod rijetkih pacijenata pokretljivost u cervikalnom dijelu kićme, jačanje ili održavanje snage pelvifemoralne i skapulohumeralne muskulature, kao i poboljšanje opšte kondicije.
Da bi ostvarivao navedene ciljeve, pacijentu se savjetuje svakodnevna ali veoma umjerena fizićka aktivnost.
Piše: Milorad Aranitović, Strukovni radni terapeut
Add comment