Značaj faktora rizika u djetinjstvu dokazuju mnogobrojne epidemiološke studije koje ukazuju da postoji visoka korelacija između ranih aterosklerotičnih lezija sa nivoom faktora rizika kod djece i omladine.
Prva istraživanja o aterosklerozi datiraju još prije više od 30 godina kada Holman kao pionir u istraživanju ateroskleroze u djetinjstvu postavio je provokativno pitanje ^Atherosclerosis – a pediatric nutrition problem?” Strong i Mek Gil na osnovu sprovedenih studija zaključili su da je ateroskleroza pedijatrijski problem jer se masne naslage u aorti javljaju u djetinjstvu, ali na koronarnim arterijama u adolescenciji, a fibrozni plak počinje razvoj u adolescentnom dobu i progredira u dvadesetoj godini.
PDAY-USA potvrdila je da je efekat svakog faktora kumulativan i da udruženo prisustvo više faktora rizika utiče na ranu pojavu kardiovaskularne bolesti. Rezultati ove studije ukazuju na potrebu prevencije ateroskleroze prije petnaeste godine života da bi se postigli maksimalni efekti.
Povećane prevalence gojaznosti kod djece ukazuju da postoji dominantan faktor rizika za aterogenezu i kardiovaskularnu bolest, zbog povezanosti sa hipertenzijom, hiperlipoproteinemijama, dijabetesom i fizičkom neaktivnošću.
U Bogalusa studiji rezultati govore o značaju gojaznosti kao faktora rizika u dječjem uzrastu jer ona povećava aterogene lipoproteine (kod djece od pet do dvanaest godina) i može imati bitnu inicijalnu ulogu u nastanku ateroskleroze. Poznato je da kod djece i omladine ukupni holesterol i LDL holesterol visoko koreliraju sa masnim naslagama u aorti, dok VLDL holesterol korelira sa istim promjenama u koronarnim arterijama.
Novija istraživanja ukazuju na povezanost tjelesne mase na rođenju i nivoa krvnog pritiska kao značajnog faktora rizika u pojavi ranog oblika ateroskleroze kod djece. U Bogalusa studiji, kod djece starosti između 5 i 14 godina utvrđena je visoka korelacija između tjelesne mase i odnosa tjelesna masa-visina, sa krvnim pritiskom. Smatra se da postoji već izražena pozitivna korelacija u drugoj godini života koja dostiže maksimum u drugoj i trećoj deceniji.
U okviru jugoslovenske studije prekursora ateroskleroze školske djece (JUSAD) koja je sprovedena u trinaest centara kod učenika trećih razreda osnovne škole, uzrasta 9-10 godina, utvrđena je pozitivna korelacija između povišenih vrijednosti ukupnog holesterola i sniženih vrijednosti HDL holesterola, kao i povišenih vrijednosti LDL holesterola i povišenih vrijednosti triglicerida sa pojavom ranih oblika ateroskleroze kod djece. Takođe je utvrđeno da se holesterol estri počinju akumulirati u koronarnim arterijama prije desete godine, kao i da postoji signifikantna pozitivna korelacija između aortne masne naslage i LDL holesterola i ukupnog holesterola, a negativna korelacija sa nivoom odnosa HDL holesterol/LDL holesterol. Nivo LDL holesterola u pozitivnoj je korelaciji sa aortnim i ibroznim plakom.
Promjena načina ishrane i stila života predstavlja prevenciju ranih pojava ateroskleroze, sa naglaskom na promociji zdravlja od najmlađeg uzrasta. Identifikacija i tretman djece sa visokim faktorima rizika za kardiovaskularnu bolest (gojaznost, hipertenzija, loša ishrana i izička neaktivnost) predstavljaju skrining program koji će doprinijeti značajnoj prevenciji zdravlja djece.
Ishrana kao faktor rizika u dječjem uzrastu proučavana je već u fetalnom i dojenačkom dobu. Ona ima bitan uticaj na nivo lipida već u uzrastu od šest mjeseci do četiri godine, kada je primijećeno da promjene unosa holesterola pozitivno koreliraju sa LDL holesterolom, nezavisno od unosa energije i tjelesne mase. U cjelini posmatrano, djeca sa visokim nivoom ukupnog holesterola imaju i veći unos masti, a niži unos ugljenih hidrata u odnosu na one sa nižim nivoom holesterola u serumu. Takođe je značajan nivo znanja roditelja o pravilnoj ishrani već od ranog djetinjstva.
PATOGENETSKI ASPEKTI ATEROSKLEROZE
Ateroskleroza je difuzno oboljenje arterijskih krvnih sudova i karakteriše se akumulacijom ekstracelularnih i intracelularnih lipida, monocitno-makrofagnom infiltracijom, formiranjem pjenastih ćelija, proliferacijom glatkih mišićnih ćelija i akumulacijom vezivno-tkivnih proteina u zidu krvnog suda. Ateroskleroza je kompleksna bolest sa brojnim predisponirajućim faktorima koje nazivamo fraktorima rizika. Najnovija istraživanja pokazala su da pored klasičnih faktora rizika od kojih su najznačajniji dislipidemija, hipertenzija, dijabetes, gojaznost, postoje i netradicionalni faktori rizika koji podrazumijevaju povišeni oksidativni stres, endotelnu disfunkciju i inflamaciju.
U patogenezi ateroskleroze najvažniji patogenetski faktor pripisuje se poremećaju lipida. Dislipidemija je poremećaj metabolizma masti. Javlja se poremećaj koncentracije pojedinih lipida (hiperlipidemija, hiperholesterolemija i hiperlipoproteinemija). Najbitniji faktori rizika za aterosklerozu jesu povišeni LDL holesterol, smanjeni HDL holesterol, hipertenzija i pozitivna porodična anamneza za kardiovaskularne bolesti.
Brojne studije pokazale su ključnu ulogu lipida u aterogenezi, odnosno da je rizik od kardiovaskularnih bolesti značajno manji ukoliko su vrijednosti LDL holesterola ispod graničnih vrijednosti.
Kombinacija faktora rizika povećava mogućnost nastanka disfunkcije endotela. Holesterol je sastavni dio ćelijskih membrana i ima važnu ulogu u nastanku steroidnih hormona. Organizam ga stvara na dva načina: biosintezom holesterola u jetri ili unosom hrane. U tjelesnim tečnostima holesterol se prenosi lipoproteinima – hilomikroni, lipoproteini niske gustine (LDL) i lipoproteini visoke gustine (HDL).
Add comment