Lipoproteini velike gustine (HDL) imaju dokazano zaštitno djelovanje. Osnova tog djelovanja jeste inverzni transport holesterola iz perifernih tkiva prema jetri. HDL čestice nose i antioksidativne enzime (PAF – acetil-hidrolazu i paraoksinazu, koji razgrađuju oksidovane LDL čestice i neutrališu njihov proinflamatorni efekat).
Pored hiperlipidemije, hipertenzija je drugi faktor rizika za aterogenezu. Kod mnogih hipertenzivnih bolesnika postoji aktivacija sistema reninngiotenzina. Aktivacija ovog sistema sa formiranjem angiotenzina II (AT II) i sljedstvenom aktivacijom AT II receptora, uglavnom tipa AT I, uključena je u proces aterogeneze. Angiotenzin II povećava ekspresiju inflamatornih faktora kao što su: P selektin i MCP-1 koji regulišu atheziju monocita i drugih inflamatornih ćelija. Mehanički stres zida krvnog suda glavna je karakteristika arterijske hipertenzije koja dovodi do aktivacije NADPH-a, tj. oksidaze u glatkomišićnim ćelijama, i posljedičnog porasta oksidativnog stresa. Postoji linearna korelacija između koncentracije LDL holesterola u plazmi i ekspresije AT I receptora.
Definisanje metaboličkog sindroma kao skup faktora rizika u pojavi ranih oblika ateroskleroze omogućilo nam je upoznavanje faktora rizika i povezivanje njihovih efekata.
REFERENCE IDF-a (International Diabetes Federation)
Metabolički sindrom kod odraslih je definisan kao gomilanje faktora rizika kardiovaskularnih oboljenja, dijabetesa tipa II, koji uključuje abdominalnu gojaznost, dislipidemiju, glukoznu intoleranciju i hipertenziju.
Rano otkrivanje rizika kod djece, koji dovodi do razvoja sindroma dijabetesa tipa II i kardiovaskularnih oboljenja, jako je važno za život u kasnijim godinama, tj. starijem uzrastu.
Urbanizacija, nezdrave dijete i sjedjenje kao stil života, tj. slabo kretanje i neaktivnost najviše doprinose pojavi gojaznosti, intolerancije na glukozu i metaboličkom sindromu.
Klinički primjenljiv dijagnostički postupak potreban je za otkrivanje metaboličkog sindroma kod mladih ljudi. Ta potreba je podstakla IDF (International Diabetes Federation – Međunarodna dijabetes federacija) da razvije nova jednostavna tumačenja i jednostavne definicije u saglasnosti sa kriterijumima za odrasle. Nove IDF definicije za metabolički sindrom kod mladih ljudi grade se na prethodnim studijama koje su koristile modiikovane kriterijume za odrasle u istraživanju metaboličkog sindroma kod djece i adolescenata.
Tako je studija koja je koristila modifikovani ATP III kriterijum kod adolescenata otkrila 12% izraženu prisutnost metaboličkog sindroma. Primjenom ATP III kriterijuma, kod djece starosti 12-19 godina otkriven je metabolički sindrom, kod 10% posto populacije. Nedavno vršene studije preporučuju novi set kriterijuma po godinama i po polu.
IDF deinicija rizičnih grupa, metaboličkog sindroma kod djece i adolescenata
UZRAST od 6-10 godina (uključujući uzrast od 6, 7, 8 i 9 godina)
• Debljina 90 percentila ocijenjena obimom struka,
• Metabolički sindrom nije dijagnostikovan, ali detaljna mjerenja bi mogli napraviti na osnovu porodične istorije bolesti metaboličkog sindroma, dijabetesa tipa II, dislipidemije, kardiovaskularnih oboljenja, hipertenzije, gojaznosti.
UZRAST od 10-16 godina (uključujući uzrast od 10, 11, 12, 13, 14 i 15 godina)
• Gojaznost 90 percentila ocijenjena obimom struka,
• Trigliceridi 1,7 mmol/1,
• HDL holesterol manji od 1,03 mmol/1,
• Krvni pritisak 130/85 mmHg,
• Glukoza 5,6 mmol/1, našte. UZRAST 16 i više godina
• Koriste se postojeći IDF kriterijumi za odrasle.
Za deinisanje gojaznosti kod djece koristi se veliki broj varijabli. Ipak, obim struka kod djece je u skladu sa situacijom kad odrastu, on je važan indikator za insulinsku rezistenciju, nivo lipida i krvni pritisak. Takođe, kod mladih ljudi koji su debeli (gojazni) i imaju isti indeks tjelesne mase, insulinska osjetljivost je manja kod onih kod kojih je debljina masnog tkiva u okvirima graničnih vrijednosti. Prema tome, obim struka je uključen u novu deiniciju. Percentili, bolje od apsolutnih vrijednosti obima struka korišćeni su u novoj deiniciji kao kompenzacija za promjene u razvoju djece. Djeca čiji je obim struka veći od 90 percentila imaju mnogostruko veći faktor rizika za kardiovaskularna oboljenja od djece čiji je obim struka manji. U nekoliko istraživanja 90. percentil korišćen je kao granična vrijednost. Ti podaci, kao jasan dokaz abdominalne debljine kod odraslih, predstavljaju glavnu i esencijalnu komponentu za novu definiciju za dijagnostikovanje metaboličkog sindroma kod djece i adolescenata. IDF je izabrala da 90. percentil bude granična vrijednost za obim struka koji će biti ponovo procjenjivan kada bude dostupno više podataka.
Nova IDF deinicija pravi razliku između starosnih grupa zato što se razvojne promjene razlikuju kod djece i adolescenata. Posmatrane su tri grupe:
• 6-10 godina (uključujući i 6 godina),
• 10-16 godina,
• 16i više godina.
Kod djece od 10 i više godina metabolički sindrom moguće je dijagnostikovati pomoću abdominalne i debljine i ponašanja dvije ili više kliničkih slika (IE, nivo triglicerida, HDL holesterol, visok krvni pritisak, povećana I plazma glukoza). Budući da je jedna definicija, iako sa
I’ specifičnim graničnim vrijednostima za pol i etničke grupe, povoljna za određivanje rizika kod odraslih, kod primjene I na djecu i adolescente može izazvati određene probleme. Krvni pritisak, nivo lipida, insulinska osjetljivost i antropometrijske varijable mijenjaju se sa uzrastom i razvojem I u pubertetu. Međutim, zbog nedostatka savremenih de-inisanja podataka, treba se držati apsolutnih vrijednosti u
IIDF definiciji i izostaviti preporučenu graničnu vrijednost za obim struka (po polu). Za djecu stariju od 16 godina mogu se koristiti IDF kriterijumi za odrasle. Buduća istraživanja će morati da identiikuju optimalne kriterijume za deinisanje sindroma.
Djeca mlađa od 6 godina isključena su iz definicije zato što ne postoje podaci za tu starosnu grupu. Mi sugerišemo da metabolički sindrom nije moguće dijagnostikovati kod djece mlađe od 10 godina, ali možemo dati predlog za smanjenje težine na osnovu abdominalne debljine.
Ključne preporuke IDF-a uključuju: – Razumijevanje veze između tjelesne mase i njene raspodjele kod djece i adolescenata,
– Istraživanje da li rani model rasta može da predvidi buduće adipozitivne i ostale karakteristike sindroma,
– Iniciranje dugoročnih studija po grupama djece različitog etničkog porijekla odrasle dobi, da bi se deinisala prirodna istorija i efektivnost intervencija, posebno one koje se odnose na stil života.
Cilj IDF-a je da se razvije lako razumljiva klinička definicija. Rano otkrivanje praćeno tretmanom „Particulary Lifestyle Interventional” vitalno je za zaustavljanje rasta metaboličkog sindroma kod djece i adolescenata. Takva akcija trebalo bi da zaustavi razbolijevanje i smrtnost u odraslom dobu i da pomogne održavanju minimalnog uticaja globalnog problema kardiovaskularnih oboljenja i dijabetesa tip II. Vlade i zajednice morale bi biti više svjesne povezanosti gojaznosti u djetinjstvu sa porastom pojave metaboličkog sindroma kod djece i adolescenata.
Djeca sa metaboličkim sindromom, kao skupom faktora rizika za nastanak kardiovaskularnih oboljenja, obično su visokorizična za nastanak tog oboljenja, pa je jedna od prvih mjera promjena životnih navika, uključujući smanjenje tjelesne težine, povećanje fizičke aktivnosti i zdrav stil života.
Piše: dr Lidija Rakočević, mr sc. med., pedijatar endokrinolog
Institut za bolesti djece KCCG
Add comment