[heading]Neprijatno senzorno / emocionalno iskustvo praćeno stvarnim ili potencijalnim oštećenjem tkiva [/heading]
Bol nastaje usljed oštećenja tkiva i predstavlja zaštitnu reakciju organizma u odnosu na dalje oštećenje. On nije uvijek srazmjeran oštećenju tkiva. Naime, postoje situacije kada je oštećenje tkiva veliko a bol minimalan, i obrnuto. Kada je riječ o tome, u obzir treba uzeti i činjenicu da bol nije samo tjelesni, već i mentalni proces. U zavisnosti od trajanja, bol može biti:
1. Akutni
2. Hronični.
Akutni bol definišemo kao simptom kod kojeg je obično sasvim jasno vrijeme početka. Objektivni znaci su prisutni, a patološki procesi koji su uzrokovali bol mogu se objasniti. Obično se javlja kao odgovor na neku vrstu traume i podložan je dejstvu medikamenata i analgetske terapije. Obično je kod pacijenata praćen anksioznošću i ima uticaj na samu osobu.
Ako povučemo paralelu i uporedimo gore pomenuto sa promjenama koje karakterišu hroničan bol, onda možemo da uočimo sljedeće razlike: hroničan bol se često tumači kao bolest. Vrijeme početka često ne možemo jasno definisati, a patološki procesi obično su neobjašnjivi. Objektivni znaci koji ga prate odsutni su ili su izmijenjeni. Hroničan bol se često javlja kao posljedica promjena u CNS-u (centralnom nervnom sistemu) i somatosenzornim putevima. On često ne reaguje na medikamente i analgetsku terapiju, a osoba sa hroničnim bolom obično je depresivna, sa izraženim gubitkom tjelesne težine. Hroničan bol nema uticaj na samu osobu. Prisustvo ovakve vrste bola obično indirektno ima uticaja i na članove porodice, okolinu i sl.
Akutni i hronični bol nastaju kao posljedica dejstva perifernih receptora i imaju uočljivu i odvojenu anatomsko-fiziološku postavku.
U zavisnosti od mehanizma nastanka, bol može biti:
1. Nociceptivni bol (nastaje usljed oštećenja tkiva): elementi koji se oslobađaju na mjestu oštećenja nadražuju receptore odakle se informacije prenose u mozak, koji ih prepoznaje kao bolne. U ovom slučaju, bol služi kao signal upozorenja i zaštitni mehanizam od daljeg oštećenja.
2. Neuropatski bol (nastaje usljed oštećenja bilo kojeg dijela nervnog sistema). Često osjećaj neuropatskog bola podsjeća na električni udar, a opisuje se kao žarenje, bockanje, probadanje i sl.
3. Psihogeni bol
U zavisnosti od lokalizacije, bol može biti:
1. Bol u vratu
2. Bol u slabinskom dijelu kičme
3. Bol u perifernim zglobovima DE (donjih ekstremiteta)
4. Bol u perifernim zglobovima GE (gornjih ekstremiteta) i sl.
Periferni receptori za bol jesu slobodni nervni završeci koji su široko raspostranjeni, a mogu se nalaziti u: koži (dermisu), mišićima, zglobovima, periostu, aponeurozama, zubnoj pulpi i sl.
Svaka draž koja dovodi do oštećenja tkiva aktivira receptore za bol koji se nazivaju nociceptori, pa se stoga ovakva draž naziva nociceptivna draž. Skoro sve metode fizikalne terapije imaju direktan ili indirektan analgetički efekat.
Bol nije samo značajan dijagnostički znak. Kad tumačimo bol, onda često govorimo i o bitnom kliničkom znaku, jer bol upozorava da nešto nije u redu.
Smanjenje ili uklanjanje bola uglavnom je vezano za zarastanje tkiva i poboljšanje stanja. Povećanje intenziteta bola uglavnom je znak pogoršanja stanja, razvoja komplikacija i zapaljenjskih promjena.
Na smanjenje intenziteta ili uklanjanje bola možemo djelovati na više načina. Neki od efikasnih su:
– Modaliteti fizikalne terapije
– Analgetici
– Lokalni anestetici
– Antidepresivna
– Antikonvulzivna terapija i sl.
U okviru fizikalne medicine i rehabilitacije postoji veliki broj procedura koje se koriste kao ciljana analgetska terapija (terapija koja se primjenjuje u cilju smanjenja intenziteta ili za uklanjanje bola).
Piše: Bojan Kraljević
Spec, primijenjene fizioterapije (BApp, Spec. App)
Add comment