Kičma je koštana struktura sačinjena od 33 pršljena. Prostire se od baze lobanje do karlice, koja štiti kičmenu moždinu i pridržava glavu i trup. Djelovi kičme su vratni, grudni, lumbalni i sakralni. Kičma ima svoje četiri fiziološke krivine: lordotičnu krivinu vrata, kifotičnu krivinu grudnog dijela, lordotičnu krivinu lumbalnog dijela i kifotičnu krivinu sakralnog (krsnog) dijela. Ove krivine postoje radi ravnomjernog raspoređivanja pritiska na kičmeni stub. Kičmeni stub je osovniski dio lokomotornog sistema i predstavlja čvrst i istovremeno elastičan nosač trupa. Između pršljenova nalazi se diskus koji amortizuje pritisak koji kičmeni pršljenovi trpe. Svaki pršljen ima, iza svog tijela, centralnu šupljinu koja se naziva kičmeni kanal. Ovaj kanal okružuje kičmenu moždinu, od koje se šalju korjenovi perifernih nerava koji inervišu sve organe u tijelu.
Iz razloga što kičma nije prilagođena današnjem modernom načinu života, često se dešavaju patološke promjene na kičmenom stubu. Najučestaliji deformiteti koji nastaju u ranom periodu života, ali nerijtko i kasnije, su kifoza, lordoza i skolioza kičme. Postoje različite varijacije ovih poremećaja koji uključuju kombinaciju prethodno navedenih, kao i uvrtanje pršljenova i pomijeranje diskusa iz međupršljenskog prostora.
Kifoza je deformitet kičmenog stuba koji se javlja u cervikalnom (vratnom), torakalnom (grudnom) i sakralnom (krsnom) dijelu u sagitalnoj ravni sa konveksitetom unazad. Uzroci koji dovode do grudne (koja je najčešća) su mnogobrojni, a osnovni je smanjena snaga mišića leđa, kao i skraćenost prednjih ramenih i grudnih mišića. Razlikujemo funkcionalni i strukturalni oblik kifoze. Funkcionalni oblik karakteriše disbalans snage grudnih i leđnih mišića u torakalnom dijelu, gdje su grudni mišići snažniji i samim tim skraćeniji te “vuku“ ramena unaprijed, dok kod strukturalnog imamo promjene i na kičmenim pršljenovima (okoštavanje, kalcifikacija…). Kod funkcionalnog poremećaja moguće je vježbanjem vratiti kičmi fiziološki normalne granice zakrivljenosti, dok kod strukturalnog poremećaja vježbe mogu zaustaviti progresiju zakrivljenosti. Kod ozbiljnijih oblika kifoze dolazi do pojačanog bola u grudnom dijelu i nastaju problemi sa disanjem, varenjem, kardiovaskularnim sistemom. Kao kompenzacija kifotičnog lošeg držanja javlja se izražena lordoza lumbalnog i vratnog dijela kičme.
Lordoza je fiziološka krivina kičmenog stuba koja se izdubljuje prema naprijed. Kod osoba koje imaju izraženu lordotični krivinu imamo disbalans snage mišića lumblanog dijela leđa i mišića stomaka. Postoji slabost trbušnog zida što dovodi do toga da se karlica pomjeri unaprijed, gledano u sagitalnoj ravni, i sa poremećajem karlice dolazi do povećanja krivine u lumbalnom dijelu kičme. Kao i kod izražene kifotične krivine, postoji funkcionalni i strukturalni poremećaj kičme. Kod strukturalnog poremećaja vježbanjem se može zaustaviti napredovanje promjena pršljena koji mogu izgubiti masu, dok kod funkcionalnog poremećaja, specifičnim vježbama koje jačaju trbušne mišiće dok istovremeno relaksiraju mišiće donjeg dijela leđa, može doći do vraćanja kičme u fiziološki normalan stepen zakrivljenja. Kod ovakvog poremećaja često dolazi do problema sa opstipacijom (nemogućnosti pražnjenja crijeva), bola u lumbalnom dijelu kičme kao i bola u nogama, poremećaja rada bubrega kao i rada jajnika kod žena i rada prostate kod muškaraca.
Skolioza je patološka krivina kičme. Skolioza je lateralno krivljenje i rotacija više pršljenova iz anatomske pozicije normalne osovine kičmenog stuba. Tokom razvijanja skolioze dolazi do strukturnih promjena na pršljenovima ali i niz deformiteta na rebrima i karlici. Funkcionalna skolioza se može sresti u različitim stanjima. Mogu nastati zbog lošeg držanja tijela ili biti posljedica prilagođavanja drugim oboljenjima (skraćeni ekstremiteti i nakrivljenost karlice). To nisu preteče strukturalnih skolioza i za razliku od strukturnih kod njih se ne nalaze klinasti deformiteti pršljenova a kičmeni stub formira samo jednu krivinu u obliku latiničnog slova “C“. Strukturalna skolioza nosi suprotne karakteristike od funkcionalne i daleko je kompleksnija za razumijevanje i često se reguliše operacionim postupkom. Postoje totalna, parcijalna i kompenzatorna skolioza. Kod totalne, gledano od pozadi, cijela kičma je iskrivljena u jednu stranu. Parcijalna je slična kao totalna, ali se zakrivljenje javlja u vratnom, grudnom ili lumbalnom dijelu kičme. Kompenzatorna skolioza nastaje kao posljedica kompenzovanja već nastale skolioze u jednom dijelu kičme, gdje se drugi dio kičme krivi u suprotnu stranu poprimajući oblik latiničnog slova “S“. Vježbanjem u ranom životnom dobu se često može prevenirati nastanak skolioze, dok se u kasnijem životnom dobu može usporiti ili potpuno zaustaviti progresija. Deformitete kičme je vazno spriječiti, a ako se pojave blagovremeno liječiti i spriječiti razvoj komplikacija. Statistički podaci govore da oko 4% ljudi imaju znakove deformacije kičmenog stuba u bilo kom stepenu, ali da je od toga broja potrebno hirurško liječenje samo u 0,3% slučajeva. Danas se sa sigurnošću može tvrditi da je deformitetu kičmenog stuba prethodilo tzv. loše držanje koje nije na vrijeme otklonjeno.
Dr Jelena Šćekić, specijalizant urgentne medicine
Klinički centar Crne Gore
