Depresija je, najvjerovatnije, najčešće psihopatološko stanje koje je čovjek doživljavao od svog postanka. Praktično ne postoji osoba koja u nekom periodu svog bitisanja nije bila, makar na kratko, neraspoložena ili depresivna. Opisi depresije nađeni su još u egipatskim spisima sačuvanim na papirusu, dok su se u periodu 18-og i 19-og vijeka melanholične crte smatrale odlikom prefinjene senzitivnosti, koja je često idealizovana i u literaturi toga doba.
Vrijeme u kojem mi živimo prepuno je raznih iskušenja, neizvjesnosti i napetosti, uz sve manje bliskosti i osjećaja povjerenja među ljudima. Projekcije Svjetske zdravstvene organizacije do 2020. godine govore o depresiji kao vodećem uzroku smrti i onesposobljenosti u ženskoj populaciji, a poslije kardiovaskularnih bolesti kao o drugom uzroku smrti u cjelokupnoj populaciji. Ako se uzme u obzir da su pomenute projekcije aktuelne od perioda prije pika globalne ekonomske krize, a svjedoci smo koliko socioekonomske prilike utiču na sve segmente života, projekcija se čini vrlo realnom i izvjesnom. U prilog ovom mišljenju ide i brojka od 450 miliona oboljelih od depresije u svijetu, i činjenica da više od dvije trećine samoubistava izvrše osobe oboljele od težih oblika depresije.
Pojam depresija često se u govoru laika neprimjereno upotrebljava kao sinonim za stanje tuge, odnosno žalosti. U stručnoj terminologiji pod depresijom se podrazumijeva patološko neraspoloženje i ona spada u kategoriju afektivnih poremećaja u koje se ubraja i patološki povišeno raspoloženje (hipomanija ili manija). Radi se o ozbiljnom kliničkom stanju koje ima određene karakteristike i simptome: povlačenje bolesnika u sebe, osjećaj gubitka volje, nedostatka energije i umora, strah, strepnja, pla-čljivost, slaba koncentracija, nesanica ili povećana potreba za snom, značajno smanjen ili povećan apetit, somatske smetnje koje nemaju fizički uzrok, bespomoćnost i osjećaj besperspektivnosti. Javlja se i izostanak radovanja u situacijama koje su ranije osobi pričinjavale zadovoljstvo, nekada izražen osjećaj krivice, razmišljanje o smrti i planiranje samoubistva. Ako pomenuti simptomi traju najmanje dvije sedmice i javljaju se skoro svakodnevno, radi se o depresivnoj epizodi i ljudi koji imaju ovakav problem trebalo bi da se jave svom izabranom ljekaru koji će ih eventualno uputiti psihijatru, jer je, kao i kod svakog drugog oboljenja, prvi korak u liječenju pravilno postavljanje dijagnoze. Nakon toga se najčešće kreće sa terapijom ljekovima (antidepresivi) i razgovorom (psihoterapijom), uz napomenu da je proces liječenja obično dugotrajan i zahtijeva strpljenje i upornost kako pacijenta, tako i terapeuta.
Na pitanje zašto se pojavljuje depresija odgovor još uvijek tražimo u mnoštvu teorija, što će reći da se jedinstven i tačan uzrok još uvijek ne zna. Uopšteno, uzroke koji dovode do depresije možemo podijeliti na unutrašnje i spoljašnje. Unutrašnji uzroci ili predispozicija nasljeđuju se ili vrlo rano stiču. Sastoje se, prema najnovijim teorijama, od smanjene aktivnosti nekih neurotransmitera (serotonin, nora-drenalin, dopamin) i od povišenog lučenja stresnih hormona (kortizol), tako da se mnogi depresivni poremećaji mogu objasniti akumulacijom stresa. Spoljašnji faktori su mnogobrojni, od gubitka na porodičnom ili profesionalnom planu, preko pojave neke tjelesne bolesti, pa do zloupotrebe alkohola i drugih psihoaktivnih supstanci.
Kada govorimo o mentalnom zdravlju uop-šte, pa tako i o depresijama, nezaobilazan problem su predrasude koje su naročito izražene u konzervativnim sredinama kao što je naša. Jedna od njih je da je depresija vezana za
slabost karaktera pojedinca, što je apsolutno netačno, a takve i slične predrasude vode ka stigmatizaciji kako psihijatrijskih bolesnika tako i psihijatrije uopšte. Značajno je ukazati i na fenomen „autostigmatizacije”, kada osobe koje imaju problem usvoje ovakve predrasude. Uzimajući u obzir podatak da u ovom dijelu svijeta ima približno oko 4% osoba u ukupnoj populaciji koji imaju neki od depresivnih poremećaja, jednostavnom matematikom dobija se brojka od približno 25.000 ljudi koji u Crnoj Gori trenutno pate zbog neraspoloženja, bezvolje, gubitka motivacije, da sve to traje sedmicama i mjesecima, da zbog toga slabije funkcionišu i trpe oni sami, njihove porodice i društvo u cjelini.
Istraživanja pokazuju da se u sredinama gdje se u medijima ne govori mnogo o depresiji svega petina osoba sa depresijom adekvatno liječi.
Na kraju hoću da izrazim optimizam jer imam utisak da su u odnosu na period od prije desetak godina, od kada sam ja kao profesionalac uključen u ovu problematiku, danas ljudi mnogo hrabriji kada je u pitanju dolazak u psihijatrijsku ambulantu, mediji sve otvoreniji za teme koje se bave problematikom mentalnog zdravlja, a stigma manje izražena, pa se nadam da će i ovaj tekst biti mali doprinos u tom pogledu.
Venit post pluvias lucida saepe dies (lat.)
Iza kiša često dođe vedar dan
Piše: dr Aleksandar Babović, psihijatar
Add comment