Autoimunske bolesti se definišu kao oboljenja koja nastaju usljed sloma mehanizama autotolerancije, što rezultira sljedstvenim imunskim odgovorom prema sopstvenim, odnosno, autologim antigenima. Termin imunološka tolerancija podrazumijeva odsustvo imunskog odgovora, odnosno imunsku neresponsivnost prema antigenu, koja je indukovana prethodnim kontaktom specifičnih limfocita i datog antigena, koji se u tom smislu može definisati kao tolerogen. Imunološka tolerancija je uvijek antigen specifična, što znači da ne govorimo o globalnoj toleranciji već o procesima čiji nosioci su, kao i u klasičnom specifičnom imunskom odgovoru, antigen-specifični T i B limfociti.
Autotolerancija podrazumijeva imunološku toleranciju prema sopstvenim antigenima uz potpuno očuvanu imunsku reaktivnost prema stranim antigenima i predstavlja jednu od najvažnijih odlika zdravog, normalnog imunskog sistema.
Mehanizmi kojima se autotolerancija indukuje i održava veoma su složeni, i sprovode se kako u centralnim limfidnim organima (kostnoj srži i timusu), u toku sazrijevanja limfocita, tako i u perifernim tkivima. Uopšteno, ovi mehanizmi podrazumijevaju prepoznavanje sopstvenih antigena od strane autoreaktivnih limfocita, pod specijalnim okolnostima. Bilo da dođe do poremećaja u uslovima ili načinu prezentovanja autoantigena, bilo da postoji poremećaj na nivou selekcije ili regulacije funkcionisanja limfocita, može da nastane defekt u ovim mehanizmima. To se gotovo po pravilu dešava kod genetski predisponiranih osoba i to nakon odloženog djelovanja nekog od spoljašnjih okidača, tzv. faktora spoljašnje okoline, odnosno „negenskih faktora”, među kojima infekcije imaju najznačajnije mjesto. Kada započne autoimunski odgovor, sami imunski efektorski mehanizmi koji dovode do oštećenja tkiva isti su koji se odvijaju u normalnom imunskom odgovoru, samo što je on sada pogrešno usmjeren.
Autoimunske bolesti (AIB) mogu da se klasifikuju na nekoliko načina. O definitivnim autoimunskim bolestima govorimo ukoliko postoje jasni klinički i eksperimentalni dokazi o autoimunskoj patogenezi, dok ukoliko su takvi dokazi indirektni, odnosno posredni, onda govorimo 0 vjerovatnim autoimunskim bolestima. Zavisno od zahvaćenosti organa ili tkiva, možemo da ih klasiikujemo na organ-specifične i organ-nespecifične (sistemske). Primjer organ-specifičnih bolesti bio bi npr. Hašimoto tireoiditis. Sistemske autoimunske bolesti su heterogena grupa AIB sa znacima zahvatanja više tkiva i organa, i obuhvataju reumatoidni artritis (RA), sistemske vaskulitise, antifosfolipidni sindrom (APS) i sistemske bolesti vezivnog tkiva (SBVT) – sistemski eritemski lupus, Sjegrenov sindrom, sistemska skleroza, dermato / polimiozitis, mješovita bolest vezivnog tkiva, nediferencirana bolest vezivnog tkiva i tzv. sindromi preklapanja). Značajna zajednička karakteristika SBVT-a je heterogenost, te čak i u okviru jednog deinisanog entiteta, odnosno, jedne bolesti, među različitim bolesnicima, postoji ogromna raznovrsnost i samim time kompleksnost, u pogledu kliničkih manifestacija, genetske osnove i proila autoantitijela.
Nezavisno od toga koji patogenetski mehanizam dominira u razvoju određene AIB, prisustvo manje ili više speciičnih autoantitijela glavna je odlika ovih oboljenja. Treba napomenuti da pored patološke autoimunosti postoji i fenomen tzv. fiziološke autoimunosti i fizioloških autoantitijela, a koja se generišu npr. u procesu čišćenja tkiva poslije infekcije, traume i sl. i prolaznog su karaktera.
Patološka autoantitijela se, kao i same bolesti, mogu klasifikovati na organ-specifična i organ-nespecifična, zavisno od toga da li im je ciljni antigen specifičan za dato tkivo ili je široko distribuiran u različitim ćelijskim tipovima. Za autoantitijela kažemo da su primarno patogena ukoliko postoje jasni dokazi za njihov patogeni potencijal koji mogu da ispoljavaju bilo interferirajući sa ćelijskim i molekularnim funkcijama na mjestu gdje se vezuju za antigen (npr. antitijela specifična za acetil-holinski receptor), bilo tako što direktno aktiviraju efektorske mehanizme koji su uzrok oštećenja tkiva (npr. anti GBM antitijela). Za antitijela za koja nema dokaza za patološki potencijal, a mogu biti indikator autoimunskih manifestacija u tkivu, kažemo da su sekundarna i ona mogu biti korisni dijagnostički markeri. Kao i za same bolesti, tako i za autoantitijela, karakteristična je izrazita raznovrsnost, te i u okviru jedne iste specifičnosti, među različitim pacijentima postoje razlike, kako u pogledu klase, tako i u pogledu ainiteta za ciljni antigen, i konačno, u pogledu ine speciičnosti za određenu antigensku determinantu jednog velikog antigena. Upravo te varijacije mogu biti odgovorne za razlike u rezultatima testiranja primjenom različitih vrsta testova, zatim razlike u njihovoj patogenosti, u kliničkim manifestacijama i toku jedne određene bolesti.
Imunološke laboratorije koriste veliki broj metoda za detekciju i mjerenje antitijela. Svaka od ovih metoda ima svoje prednosti i nedostatke, koji nisu uvijek poznati kliničarima, a koji značajno utiču na tumačenje dobijenih rezultata. Ovdje će biti riječi o metodi indirektne imuno-fluorescencije (IIF) i metodi zasnovanoj na principu enzimo- imunotesta (ELISA).
METODA INDIREKTNE IMUNOFLUORESCENCIJE
Metoda indirektne imunolorescencije (IIF) je najčešće korišćena u svim imunološkim laboratorijama, jer predstavlja osnovu za najčešće traženu analizu, a to je test za detekciju antinuklearnih antitijela. Takođe, ova metoda je u širokoj upotrebi i za detekciju nekih tkivno speciičnih antitijela na tkivnim substratima (antiparijetalnih, antiglatkomišićnih antitijela…).
Add comment