Riječ emocija potiče od latinske riječi emovere, koja znači uznemirenje. To je stanje psihičkog uzbuđenja, karakterisano poremećajem duševnog mira. Sva osjećanja mogu se podijeliti u dvije velike grupe: u prijatna i neprijatna. Strah, stres, anksioznost, žalost, tuga, depresija, ljutnja i ljubomora spadaju u neprijatna osjećanja. Zadovoljstvo, sreća, radost, ljubav, nada, povjerenje, osjećaj zaštite – spadaju u prijatna osjećanja.
Strah je sastavni dio svakodnevnog života. Jačina straha nije uvijek srazmjerna veličini predviđene opasnosti. Suština straha je odgovarajuća reakcija da se prevaziđe ili zaobiđe opasnost. Strah predstavlja bazičnu osnovu u procesu učenja da se ličnost osposobi, da se razvije i prilagodi životnim uslovima u kojima živi.
ANKSIOZNOST
Ona potiče od latinske riječi anxietas, što znači nespokojstvo, briga. Ova riječ ima latinski korijen od riječi angere – stegnuti. Riječ anksioznost kod nas se prevodi riječima strepnja ili tjeskoba. U udžbenicima psihijatrije definicija anksioznosti glasi: „Anksioznost je neodređeni strah”. Psihijatar iz Londona citira bivšeg američkog predsjednika Niksona kako je na njega djelovala anksioznost. U knjizi „Six crises”, Nikson je opisao vanjske znake (simptome) anksioznosti. Kada je čovjek prolazio krize, to ga nije zabrinjavalo, iako su mu mišići podrhtavali a disanje bilo ubrzano, uz nesanicu. On je takve simptome smatrao prirodnim, kao znak zdravlja i pripreme za borbu. Daleko više zabrinjavali su ga simptomi koji se dese u vrijeme kada nije bilo razloga da se oni pojave.
Razlika između straha i anksioznosti najbolje se može prikazati na primjeru običnog straha i „nervnog straha” od ispita. Znam za tri studenta iz kolašinskog kraja koji su prestali studirati medicinu iz straha da se pripreme i ponovo izađu na određeni ispit. Student koji se plaši pobijediće strah samo strpljivim učenjem i pripremanjem za ispit. Naoružan znanjem on će mirno sjesti pred ispitivačem, koncentrišući se na okvirno znanje. U slučaju nervne napetosti, anksioznosti, student postaje sve više anksiozan što se ispit približava i sve se slabije koncentriše na učenje. Kada dođe u salu za ispit, često mu se uzburkaju misli, koje na kraju postaju konfuzne ili ga vode u stanje stupora, da nije sposoban da odgovori na jednostavna pitanja.
Stres, strah i anksioznost najjače su emocije, one određuju ljudsko ponašanje. S pravom se pretpostavlja da kada bi čovjeka, pa i životinju zaštitili od svakog stresa, to bi bilo kao da ga lišavamo osnove života. Potpuna odsutnost stresa, kaže Selje koji je pojam stresa uveo u medicinu, značila bi smrt. Međutim, još je Vilijam Harvi prepoznao je duboki uticaj emocije na srce. „Svaki bol ili zadovoljstvo, nada ili strah u slučajevima uzbuđenja opsežno utiču na srce”. Radi praktičnosti, razlikuju se tri vrste djelovanja stresa:
1. Tjelesni stres: hladnoća, toplina, povreda, infekcija ibol.
2. Psihički stres: anksioznost, strah, napetost, opasnost, usamljenost, pretjerani rad i razočarenje u ljubavi.
3. Društveno-kulturni stres: nezadovoljstvo na poslu i nezadovoljstvo životnim uslovima, svađe u porodici, loši međusobni odnosi, izolacija i slaba zaštita.
Još od najstarijih vremena uočeno je da stres može izazvati neposrednu smrt i kod čovjeka koji je strašljiv „kao zec”. Da zec od straha može uginuti svjedoče ljudi koji su imali prilike da ga uhvate živog. U eksperimentima sa psima dokazano je da prejaki stres može uzrokovati zastoj srca, što objašnjava uginuće divljih životinja u potjerama u lovu. Od 12 miševa izloženih da se spašavaju od mačke tri su dobila infarkt srca. Pojedinačna ispitivanja pokazala su da je smrtnost ljekara veća u odnosu na druge profesije i da ljekari hirurzi i praktičari ranije umiru u odnosu na ljekare za bolesti kože i ljekare koji se bave obdukcijom leševa. Naročito jako ubrzanje rada srca zabilježeno je kod hirurga za vrijeme operacije, kod pilota pri uzlijetanju i spuštanju aviona, kao i kod takmičara na trkama i skijaškim skakaonicama.
Svako uzbuđenje sa jakim emocijama ne prati ubrzavanje rada srca, tahikardija. Ima primjera da osoba podvrgnuta zubarskoj intervenciji, umjesto da reaguje ubrzanjem rada srca, zbog visoke koncentracije adrenalina u krvi, ima usporen ritam srca, što dovodi do prestanka rada srca – asistolije. Budući da riziko faktori kao što je masnoća u krvi, povišen holesterin i trigliceridi, pušenje, nasljedstvo i slaba fizička aktivnost ne prate uvijek oboljenja srčanih žila, pojavila su se mišljenja da je dugotrajna napetost u vidu ambicioznosti, takmičenju po prestižu i sl. glavni razlog povišenju nivoa krvnog pritiska i obolijevanju koronarnih, krvnih žila srca. Drugačiji način života, a naročito primjena ljekova, takozvanih beta-blokatora smanjio je emocionalne reakcije i njihovo štetno djelovanje na srce.
PRIMJERI IZ PRAKSE
Poznata je činjenica da svaki pregled kod ljekara djeluje umirujuće na bolesnika. Primijećeno je da mnogi bolesnici ne žele da se liječe u bolnici, da li zbog pomisli da su teški bolesnici, ili ne vole susret sa nepoznatim ljekarima i medicinskim sestrama. Kardiolozi i osoblje u koronarnim jedinicama, primijetili su da bolesnici sa jakim emocijama i anksioznošću češće dobijaju aritmiju srca i teže se oporavljaju.
Add comment