“Od davnina je poznato da povoljna klima sprečava i liječi astmu, a nepovoljna je
pogoršava. Klimatsko liječenje astme spada među najstarije metode liječenja”.
Piše: prof. dr sci. med. Zdravko N. Kadijević
Astma je najčešća hronična inflamatorna bolest malih i srednjih disajnih puteva djece koja kod genetski predisponiranih dovodi do promjena preosjetljivosti na različite stimulanse i do suženja disajnih puteva (spazma). Kad se spazam (bronho- opstrukcija) ponavlja, onda se to zove astma.
Astmu karakterišu epizode ekspiratorne dispneje, “sviranje” ili “šištanje” u grudima, osjećaj stezanja u grudima sa suvim nadražajnim kašljem.
Napadi bronhoopstrukcije mogu trajati različito dugo, od nekoliko časova do nekoliko dana. Nestaju spontano, sami od sebe ili pod dejstvom ljekova za širenje bronhija i/ili steroida. Bronhoopstrukcija je posljedica in amacije koja dovodi do smanjenja protoka vazduha kroz disajne puteve. Periodi napada bronhoopstrukcije se smjenjuju sa periodima bez napada.
Procjene govore da danas u svijetu od astme boluje oko 300 miliona ljudi, a taj broj se povećava za 50% na svakih 10 godina. Od astme, zbog neadekvatnog liječenja, godišnje u svijetu umre oko 250.000 ljudi.
Astma je, pored ostalog, i multifaktorno uzrokovana, a ponekad i po život opasna bolest za koju ne postoji lijek koji bi doveo do konačnog izlječenja, ali postoje tretmani koji je drže pod kontrolom. Danas se u terapiji astme primjenjuje kombinovana medikamentna (bronhodilatatori, kortikosteroidi, antileu -kotrijeni), imunoterapija, zikalna terapija, psihoterapija i klimatoterapija.
Klimatoterapija je liječenje klimatskim faktorima, odnosno boravkom u novoj životnoj sredini, čiji su klimatski faktori različiti u odnosu na stalno mjesto boravka. Od davnina je poznato da povoljna klima sprečava i liječi astmu, a nepovoljna je pogoršava. Klimatsko liječenje astme spada među najstarije metode liječenja. Ono pokazuje povoljan terapijski efekat ako traje najmanje od dva do tri mjeseca. Svi kraći boravci mogu imati negativan efekat.
Mehanizam djelovanja klimatskih faktora na dječji organizam još u potpunosti nije objašnjen, ali se zna da stimuliše rad kardiovaskularnog, respiratornog, gastrointestinalnog, endokrinog, neurovegetativnog i hematopetskog sistema. Praktično povoljno djeluje na cijeli organizam.
Sa stanovišta prevencije i terapije dječje astme u povoljne klimatske faktore ubrajaju se:
– promjena životne sredine znači i otklanjanje alergena koji provociraju astmu,
– snižen parcijalni pritisak kiseonika,
– niski sadržaj relativne vlažnosti,
– čist vazduh bez aerozagađenja,
– prisustvo šuma,
– dovoljna osunčanost,
– bogatstvo ultravioletnih zraka,
– veća jonizacija vazduha,
– morski aerosol (natrijum hloridi, magnezijum sulfat, kalcijum sulfat, kalijum sulfat, magnezijum bromid, kalijum bromid) i dr.
Klimatski podražaji su bez vidnog preventivnog i terapijskog uticaja na autohtono stanovništvo (starosjedioci) jer su oni vremenom navikli na postojeće klimatske uslove.
Aklimatizacija je proces prilagođavanja vitalnih funkcija dječjeg organizma u novoj, klimatski izmijenjenoj sredini. U prosjeku traje od sedam do 14 dana. Sama promjena klime je stres za pluća, kojima je potrebno oko 14 dana da se naviknu na novu životnu sredinu, i tek nakon toga terapija počinje da djeluje.
Na klimatsko liječenje treba upućivati djecu čija se astma nalazi pod kontrolom (u remisiji). Ukoliko je dijete pod terapijom jednog od ljekova za sprečavanje napada bronhoopstrukcija, trebalo bi da nastavi sa tom terapijom sve vrijeme tokom klimatskog liječenja. U cilju prevencije bronhoopstrukcije savjetuje se da astmatična djeca prvih dana boravka u lječilištu dobiju jedan od beta2 agonista. Isto se savjetuje i za prva tri dana po povratku sa klimatskog liječenja.
Za klimatsko liječenje koriste se primorska i planinska mjesta. Crna Gora raspolaže velikim brojem područja za terapijsku primjenu prirodnih faktora (more, planine, jezera) koji mogu da se koriste u klimatoterapiji. Mnoga od prirodnih lječilišta su nedovoljno ili neracionalno iskorišćena. Danas ona zjape prazna, a nekada se mjesecima čekao krevet. Objašnjenje za to možemo naći u “Znakovima pored puta” Ive Andrića: “Uman čovjek nikada ne trči za političarem, a pametan političar trči za umnim čovjekom”.
Geografski lokalitet Bokokotorskog zaliva priroda je obdarila blagom primorskom-kontinentalnom klimom sa poštednim i stimulativnim djelovanjem. Odlikuje se malim temperaturnim oscilacijama, velikom osunčanošću, čistim vazduhom bez aerozagađenja, obogaćenim mirisima mediteranske vegetacije i mora, umjerenim kolebanjem atmosferskog pritiska i povoljnim strujanjem vazdušnih masa, što sve skupa povoljno djeluje na bolesnike od astme. Svojim izgledom Bokokotorski zaliv podsjeća na nordijske ordove čije strane čine strmi, jedva pristupačni ogranci Lovćena (1.796 mnv) i Orjena (1.896 mnv).
Vazduh u blizini morske oale u odnosu na kopneni, zimi je topliji, a ljeti svježiji, bogat sitnim kapljicama morske vode, morskih soli i toncidima morskih algi. U pojasu duž morskih obala, širokih od 200 do 400 metara, primorski vazduh je bogat kiseonikom i ozonom (sadrži ga tri puta više nego veliki gradovi), a siromašan ugljen-dioksidom. Organi za disanje su pod znatno većim uticajem spoljašnje sredine od drugih organa, izuzev kože. Sve promjene u spoljašnjoj sredini se i te kako reperkutuju na respiratorni sistem.
Mediteranska vegetacija u priobalnom pojasu stvara i izlučuje razne vrste toncida koji imaju baktericidno dejstvo.
Bokokotorski zaliv pruža naročito povoljne talasoterapijske (talata-more) uslove tokom cijele godine u korišćenju mora, sunca i aerosola. Morska voda je vrlo složeni jonizovani rastvor. U njoj se nalaze katjoni natrijum, kalcijum, magnezijum, kalijum, zatim, anjoni broma, joda, hlora, azotnih jedinjenja, fosfora i drugih.
Kupanjem u moru i inhaliranjem slanog aerosola, koji se stvara disperzijom morske vode, organizam dobija potrebne jone i mikroelemente. Udaljavanjem od obale smanjuje se sadržaj soli u vazduhu.
U talasoterapiji koristi se termički faktor, kupanje u otvorenom moru, sunčanje i udisanje slanog aerosola. Na ljudski organizam, razni bioklimatski faktori ne djeluju izolovano, već kombinovano, te ih treba dozirati prema uzrastu, vrsti oboljenja i osjetljivosti. Hladna voda djeluje nadražajno, a topla sedativno. Prema Ž. Coniću, talasoterapijski činioci razvrstani su u nekoliko grupa:
– termički (temperatura vazduha, toplotno zračenje),
– higrički (vlažnost vazduha),
– aktički (ultraljubičasto i svjetlosno zračenje),
– aerički (odsustvo prašine i alergena),
– vazdušni i atmosferski pritisak,
– meteorobiološki (alternativne promjene vremenskih situacija),
– psiho zički.
Pojedini astmatični bolesnici predosjećaju promjenu vremena mnogo prije nego mnogi meteorološki instrumenti. To su takozvani “živi manometri” ili, kako se nazivaju u medicinskoj literaturi, “meteotropni bolesnici”.
Klimatsko liječenje izaziva poboljšanje mukocilijarne aktivnosti. Na taj način se povećava otpornost sluznice disajnih puteva prema infekcijama. Takođe se smanjuje bronhosekrecija.
U klimatskom lječilištu kod astmatične djece su povećani metabolički procesi, kao i odsustvo alergena.
Nerijetko smo imali priliku da vidimo kako je sama promjena životne sredine dovela do smirenja ili prekida astme.
Radovi koji su rađeni u Zavodu za rehabilitaciju “Vrmac” u Prčanju, u Boki Kotorskoj, u saradnji sa Internom “B” klinikom u Beogradu u sklopu projekta “Značaj pojedinih talasoterapijskih činilaca u liječenju hroničnog opstruktivnog sindroma pluća”, Danilović, Marković, SANU, Beograd, 1977, doveli su do sljedećih rezultata: “Ispitivan je uticaj primorske klime kod odraslih bolesnika oboljelih od hroničnog opstruktivnog sindroma pluća u Prčanju tokom 1976. godine. Uporedo sa kliničkim, došlo je i do imunološkog poboljšanja. U prosjeku je došlo do povećanja VC sa 57,37% na 70,61%, kao i povećanja MEVS sa 49,03% na 60,56%, dok se odnos 100 MEVS/VC tokom liječenja povećao za 4,52%. Imunološko ispitivanje pokazuje da je na kraju liječenja došlo do porasta imunoglobulina A i M i blagog sniženja imuno- globulina G i E. U perifernoj krvi na kraju liječenja došlo je do pada broja eozino la i leukocita”.
Do sličnih rezultata kod djece došao je Zdravko Kadijević u svom radu “Uticaj klimatskih faktora, medikamenata i fizikalne terapije na imunološko stanje djece oboljele od recidivnog opstruktivnog bronhitisa i bronhijalne astme, liječene uZavodu “Vrmac” u Prčanju”, Crnogorska akademija nauka i umjetnosti, CANU, knjiga 6, Titograd, 1988.
“U Zavodu za rehabilitaciju “Vrmac” (Bokokotorski zaliv) pratili smo rezultate liječenja i rehabilitacije 868 djece sa recidivnim bronhitisom i 108 djece sa astmom u periodu od četiri godine (od 1978. do 1982). Prosjek liječenja i rehabilitacije je trajao 21 dan, bez obzira na prirodu i težinu oboljenja.
Sprovođenje kombinovane medikamentne, fizikalne i heliomarinske terapije dovelo je do poboljšanja kliničkog stanja sa isčezavanjem respiratornih znakova opstruktivnog respiratornog sindroma (dispneja, kašalj, wheeznig) kod djece koja su znak-ove pokazivala pri dolasku u zavod.
Analizom laboratorijskih nalaza pri prijemu i otpustu utvrđeno je znatno poboljšanje broja leukocita, ABE.
Kontrola alergija putem proba na inhalacione alergene ukazuje na gašenja alergijske osjetljivosti kod mnoge djece i na više alergena, iako je ova osjetljivost bila nađena prije početka klimatskog liječenja, što se prema našem mišljenju može tumačiti povoljnim uticajem heliomarinskih činilaca udruženih sa medikamentnom i zikalnom terapijom.
Analizom rezultata serumskih imunoglobulina prije i poslije liječenja i rehabilitacije u zavodu, došlo se do zaključka da je kod jednog broja bolesnika došlo do porasta imunoglobulina A i M, pada koncentracije E i G u odlasku u odnosu na stanje pri prijemu.
Kombinovana medikamentna, zikalna i heliomarinska terapija imaju svoje opravdanje za slanje oboljele djece na produženo liječenje u takve medicinske ustanove sa povoljnom klimom.
Takve medicinske ustanove treba da su stručno i materijalno opremljene da bi u datom momentu izvršile redijagnostiku i odgovarajuću reterapiju”.
L I T E R A T U R A:
Literatura se nalazi kod autora.
* Rezultati naših istraživanja bili su prezentovani na mnogim stručnim i naučnim skupovima (simpozijumima, pedijatrijskim danima, kongresima) tadašnje SFRJ: Beograd, Zagreb, Ljubljana, Sarajevo, Niš, Split, Zenica, Mostar i drugim.
Add comment