Nacionalni program za rano otkrivanje raka dojke predstavlja trenutno najznačajniji dokument kojim su projektovane posebne mjere zaštite zdravlja građanki Crne Gore kada je u pitanju karcinom dojke. Od juna 2010. godine, kada je usvojen, radi se na njegovoj promociji i animaciji svih segmenata društva, kako bi se na najbolji način doprinijelo jačanju svijesti o potrebi što aktivnije primjene odredaba ovog programa. Iskustva su pokazala da skrining programi imaju snažan edukativni karakter, tako da se mijenja svijest naših građana kroz motivisanost za uključivanje u ovaj program. Ljekari koji se bave dijagnostikom i liječenjem raka dojke znaju koliko je teško, kompleksno i neizvjesno praćenje kod žena koje se relativno redovno kontrolišu, a kamoli kod onih koje nikada ne odlaze na preglede. Savremena medicina napreduje iz dana u dan, ali nije svemoguća, a rano postavljanje dijagnoze daje veliku šansu za izlječenje. Rak dojke nije uvijek evidentan od početka i vrlo često raste i razvija se podmuklo. Njegova biologija nije uvijek predvidiva. Srećom, većina karcinoma dojke koji se otkriju dok su jako mali (manji od dva santimetra) ne dobiju šansu da se presele u ostale organe tijela značajnih za zivot. Nadalje, dojka je organ ženskog tijela izuzetno osjetljiv na djelovanje različitih unutrašnjih činioca, hormona i molekula koji u kombinaciji s mnoštvom poznatih i nepoznatih karcinogena iz okoline potiče i potpomaže rast nenormalnih ćelija u ženskoj dojci. Takođe, imunitet i sposobnost odbrane od bolesti danas je sve slabiji. Žene žive poremećenim bioritmom, sa malo ili nimalo pravog odmora i vrlo često poremećenog i ritma i sastava ishrane, brige za svoje telo i dušu. Rano otkrivanje karcinoma dojke podrazumijeva da je on in situ karcinom (neinvazivni) ili tumor do dva santimetra koji nije dao metastaze u regionalne limfne čvorove. Tada je i procenat izlječenja najveći. Organizovani mamografski skrining je jedini način otkrića ranog karcionoma dojke i smanjenja smrtnosti. Samopregled i klinički pregledi palpacijom se savjetuju već od 20. godine života, ultrazvuk od 30. dok se mamografija kao skrining preporučuje od 50. do 69. godine, kada učestalost raka dojke kod žena značajno raste. Mamografiju, koja je “zlatni standard” u otkrivanju raka dojke treba raditi na dvije godine, jer jedino ona može da otkrije mikrokalcifikacije koje su često znak početnog – in situ karcinoma. Redosljed i izbor terapije zavise od stadijuma bolesti i posebnih parametara samog tumora. Program skrininga za rak dojke • Obezbjeđivanje odgovarajućih kapaciteta za skrining (oprema, kadrovi, prostor, softver za praćenje realizacije skrining u ciljnoj populaciji). • Zdravstveno prosvjećivanje žena o značaju redovnih pregleda; • Edukacija zdravstvenih radnika za sprovodjenja skrininga; • Puna implementacija usvojenog Nacionalnog programa za skrining raka dojke.
Značajno je da je projekat skrininga pratiilo i formiranje referentnog Nacionalnog dijagnostičkog centra za bolesti dojke u Kliničkom centru Crne Gore, koji posjeduje najsavremeniji digi¬talni mamografski aparat sa tomosintezom za definitivnu dijagnostiku.
Nije svaka terapija indikovana kod svake pacijentkinje, pa odluka o liječenju donosi se konzilijarno i indvidualno za svaku pacijentkinju. Ciljana hormonska terapija kod hormono zavisnih tumora se koristi već skoro šest decenija, a posljednjih petnaestak godina u upotrebi su i drugi “hormonski” ljekovi – inhibitori aromataze. Sa ubrzanim razvojem nauke otkriva se sve više proteina-receptora na površini tumora, pa tako i ljekova koji ciljano djeluju i dostupni su i našim pacijentima kod kojih postoje indikacije za njihovu primjenu, odnosno kod kojih ovakva biološka terapija daje rezultate.
U nastanku bolesti određenu ulogu imaju i genetski faktori, koji su odgovorni za oko 10 do 15 odsto karcinoma dojke. Ali, treba napraviti razliku između “familijarnih” karcinoma, kojih je oko 10 odsto i naslijedjenih. “Familijarni” karcinomi ukazuju na pojavu karcinoma dojke u široj familiji, ali nisu nasljedni, dok su nasljedni karcinomi, kojih je oko pet odsto, vezani za mutacije u genima za rak dojke (BRCA 1 i 2).
Selekcija žena i porodica koji su pod rizikom za nasljedni rak dojke mora se provoditi u visoko specijalizovanim onkološkim centrima i genetskim savjetovalištima. Jedino na taj način je moguće donijeti optimalnu odluku o tome da li pacijentkinju pratiti uz posebne kontrole ili uraditi preventivne mastektomije sa ili bez rekonstrukcije, koje sa sobom nose i rizik od komplikacija kao i 10 odsto rizika za pojavu karcinoma u minimalnom ostatku tkiva dojke.
Stopa obolijevanja je značajno veća u ekonomski visoko razvijenim zemljama, ali u njima se i smanjuje stopa umiranja zbog raka dojke. Najvažniju ulogu u smanjenju smrtnosti (25 do 30 odsto) ima organizovani mamografski skrining za žene u rizičnim godinama, ali je od suštinskog značaja da odaziv žena bude oko 70 odsto.
Add comment