Termin imunitet potiče od latinske riječi imunis, koja označava oslobađanje od nečega. Imuni sistem je izvanredno adaptilan odbrambeni mehanizam koji se razvio da zaštiti organizam od patogenih mikroorganizama. Njegova glavna uloga je da spriječi razmnožavanje i diseminaciju patogenih agenasa, kao i da eliminiše sopstvene ćelije koje su se maligno izmijenile.
To je jedan složen i fantastično organizovan sistem, naš čuvar, koji djeluje na više “nivoa” i upravo patogeni agensi koji uspiju da naprave “grešku” u njegovom funkcionisanju, dovode do ugrožavanja zdravlja.
Imuni sistem može da da dvije vrste imunih reakcija: tzv. specifični imuni odgovor i nespecifični odgovor. Specifični imuni odgovor ima dvije bitne karakteristike, da prepozna sopstveno i da “memoriše”.
Glavne efektorske ćelije speifičnog imuiteta su limfociti, a nespecifičnog fagocitne ćelije – neutrofilni granulociti, monociti i makrofagi. Sistem komplemenata djeluje sinergistički, sa drugim komponentama imunog odgovora, povećavajući njihove efekte.
Kada imuni sistem zataji u svom odgovoru bilo zbog jedne njegove komponente ili kombinacije komponenti, nastaje stanje koje zovemo imunodeficijencijom. Mogu biti primarne i stečene. Primarne imunodeficijencije su mnogo rjeđe i uzrokovane su kongenitalno nastalim defektima u imunom sistemu, za razliku od stečenih koje nastaju usljed dejstva patogenih agenasa (infekcija, toksične supstance, pothranjenost…).
Primarne imunodeficijencije dijele se na:
– I predominantne deficijencije antitijela,
– II kombinovane imunodeficijencije,
– III predominantni defekt T ćelija,
– IV udružene sa drugim major defektima,
– V defekti fagocitne funkcije,
– VI deficijencije komplementa.
Infekcije navode kliničara da razmišlja o mogućnosti postojanja imunodeficijencije. Na imunodefiijenciju smo dužni posumnjati ako infekcija pokazuje neku od sljedećih karakteristika:
– hroničan tok,
– povećanu učestalost,
– neuobičajne patogene kao izazivače,
– nepotpun oporavak djeteta između epizoda infekcije.
Najteže je procijeniti šta se može smatrati povećanom učestalošću infekcija, jer to umnogome zavisi od sredine u kojoj dijete živi. S obzirom da su primarne imunodeficijencije rijetka oboljenja, onda je neophodno prvo isključiti druge uzroke učestalih infekcija i obratiti pažnju kako su dijagnostikovane i tretirane. Lista najčešćih uzroka sekundarne imunodeficijencije se povećava. Najčešće je to: infekcija, jatrogeno nastala, malignitet, autoimunost i neka druga stanja.
Nažalost, i kod djece je važno isključiti mogućnost HIV infekcije, koja postaje sve veći uzrok morbiditeta u pedijatrijskoj populaciji. Potom su tu kongenitalna rubeola, morbili, kao i druge akutne virusne infekcije. S obzirom na porast broja oboljelih od tuberkuloze, takođe treba obratiti pažnju i na izazivača tog ozbiljnog oboljenja.
Jatrogeno nastala imunodeficijencija može nastati i u postoperativnom periodu, zbog dugotrajne upotrebe kortikosteroida, citostatika, zračenjima… Autoimunost je nešto na šta takođe treba obratiti pažnju, SLE, reumatoidni artritis pa i hronični aktivni hepatitis. Stanja poput pothranjenosti, opekotina, uremija, talasemija su o ovoj grupi, a posebnu kategoriju zauzimaju prematurusi.
Imunitet djeteta počinje da se stvara već u majčinom stomaku, gdje antitjela klase IgG prolaze kroz placentu i štite dijete od infekcija. Nakon rođenja, dijete preko majčinog mlijeka dobija antitijela, što je jedan od najvažnijih razloga za dojenje. Odojče u drugom i trećem mjesecu života počinje da stvara vlastita antitijela dok se njihov broj, dobijen od majke, smanjuje, i sa šest mjeseci uravnotežuje. U tom periodu je imuni sistem djeteta skoro u potpunosti razvijen, ali nije dovoljno efikasan. U svojoj 12. godini, imunitet dostiže kapacitet kao kod odraslih, pa se zato kaže da najbolji imunitet imaju mlade i osobe srednje životne dobi.
Imunitet se dodatno nadograđuje kada organizam djeteta dođe u kontakt sa patogenim agensom.
Faktori koji su prijatelji našem imunom sistemu su prije svega kvalitetna i pravilna ishrana, san, adekvatna higijena i fizička aktivnost. Kod imunodeficijentnih pacijenata infekcije mogu da poprime fulminantni tok i da dovedu do trajnih oštećenja tkiva i organa, stoga sve tegobe u funkcionisanju imunog sistema treba da su isključivo pod strogom kontrolom ljekara.
Dr Stanislava Višnjić, specijalizant pedijatrije
Dom zdravlja Nikšić
Add comment